ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಭಾವಮಂಜರಿ - 2 : ದೄಷ್ಟಿಯಂತೆ ಸೃಷ್ಟಿ (ಶ್ರೀ ಮಾತೆ)

ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಮತ್ತು ಶ್ರೀ ಶಾರದಾದೇವಿಯವರ ದಾಂಪತ್ಯದ ಕುರಿತು ಅವರವರು ಅಂದುಕೊಂಡಂತೆ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸುತ್ತಲೇ ಬಂದಿದ್ದೇವೆ; ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಕೊತ್ತುಂಬರಿ ಸೊಪ್ಪಿನ ವ್ಯಾಪಾರಿಯು ವಜ್ರದ ಬೆಲೆ ಕಟ್ಟಿದಂತೆಯೂ ಆಗುತ್ತಿದೆ.

ದಾಂಪತ್ಯ ಎಂಬುದು ತೀರ ವೈಯ್ಯಕ್ತಿಕ; ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಕೆಲವರಿಗೆ - "ಸಮಸ್ಯೆ!". ಕೆಲವರಿಗೆ ದಿನ ತಳ್ಳುವ ವ್ಯಾಪಾರ. ಕೆಲವು ಅದೃಷ್ಟವಂತರಿಗೆ - ಸಮರಸ ! ಎಲ್ಲೋ ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಮಾತ್ರ ವಿಶಿಷ್ಟವೊಂದು ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ ! ಏಕೆಂದರೆ, ದಾಂಪತ್ಯವನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸುವುದೂ ಕೂಡ ತೀರ ವೈಯ್ಯಕ್ತಿಕ, ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಪಾರಿವಾರಿಕ, ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಸಾಂದರ್ಭಿಕ. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಅನನ್ಯ ಮತ್ತು ವಿಶಿಷ್ಟಗಳು ಅಲ್ಲೊಮ್ಮೆ ಇಲ್ಲೊಮ್ಮೆ ವಿಸ್ಮಯದಂತೆ ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಈ ಸಮಾಜದ "ಸಾರ್ವಕಾಲಿಕ ಸಾಮಾನ್ಯರು" ಎನ್ನುವ ಶಾಶ್ವತ ವರ್ಗದವರ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವು ಸಾಮಾನ್ಯವೇ ಆಗಿರುವುದು ಯಾವತ್ತೂ ಸಹಜ ಎಂಬಂತಾಗಿದೆ. ಬಿಳೀ ಕಾಗದವನ್ನು ಕಂಡ ಕೂಡಲೇ ಏನಾದರೂ ಗೀಚಿಹಾಕುವ "ಪೀಡಾವರ್ಧಕ ಸಂಘ" ದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸದಸ್ಯರು ಗೀಚುವುದರಲ್ಲೇ ಚೆಂದನೋಡುವ ಮನೋಚಾಂಚಲ್ಯವನ್ನು ಅನೂಚಾನವಾಗಿ ಬೆಳೆಸಿ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದಿರುವುದು ಸಾಮಾನ್ಯದಲ್ಲೂ ಅಸಾಮಾನ್ಯ ಸಂಗತಿಯೇ ಆಗಿಹೋಗಿದೆ...

ಬಾಹ್ಯ ನೋಟಕ್ಕೆ ಸಾಮಾನ್ಯ ಎಂದು ಕಾಣಿಸುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಆಗೊಮ್ಮೆ ಈಗೊಮ್ಮೆ ಅಸಾಮಾನ್ಯ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಅನಾವರಣಗೊಂಡರೆ ಈ ಜಗತ್ತು ಅದನ್ನೂ ಸಂಶಯದಿಂದಲೇ ನೋಡುತ್ತದೆ; ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಅಸಾಮಾನ್ಯವಾದುದೇ ಅಸಹಜ ಮತ್ತು ಅಪರಾಧವಾದಂತೆ, ಸಂದರ್ಭದ ರಂಧ್ರಾನ್ವೇಷಣೆಗೈಯ್ಯುತ್ತ ಅವರನ್ನು ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಜಗ್ಗಲೂ ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತದೆ; ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ತನ್ನ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿಯೇ ನಿಲ್ಲಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಸರ್ವಥಾ ಯತ್ನಿಸುತ್ತದೆ. ಸಣ್ಣ ಅಥವ ಸಣ್ಣತನದ ವ್ಯಾಪಾರವು ಆಕರ್ಷಕವೆಂದು ಭಾವಿಸುವ ವ್ಯಾಪಾರೀ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಹಕರ ಸಂತೆಯ ನಡುವೆಯೇ ನಾವೆಲ್ಲರೂ ಬದುಕುತ್ತಿದ್ದೇವೆ. ತತ್ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ನಮ್ಮ ದೃಷ್ಟಿಯನ್ನೇ ವ್ಯಾಪಾರೀಕರಣಗೊಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದೇವೆ. ಯಾವತ್ತೂ ವ್ಯಷ್ಟಿ ಸಮಷ್ಟಿಯ ಸ್ಪಷ್ಟ ಚಿತ್ರವು ಆರೋಗ್ಯಪೂರ್ಣ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿಯೇ ಹುದುಗಿದೆ. ಏಕೆಂದರೆ ದೃಷ್ಟಿಯಂತೆ ಸೃಷ್ಟಿ. ಮನುಷ್ಯರ ಪೂರ್ವಸಂಸ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಬದುಕಿನ ಇತಿಮಿತಿಯಿಂದಾಗಿ - ಸ್ವತಃ ತಮ್ಮಿಂದ ಅಸಾಧ್ಯವಾದ ಯಾವುದೇ ಸಾಧನೆಯನ್ನು ಇನ್ನ್ಯಾರಾದರೂ ಸಾಧಿಸುವುದನ್ನು ತಥಾಕಥಿತ ಸಾಮಾನ್ಯ ವರ್ಗವು ಬಡಾಪೆಟ್ಟಿಗೆ ಒಪ್ಪುವುದಿಲ್ಲ. ಅದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ : ಸಾಮಾನ್ಯರ ಯಾವುದೇ ಸ್ವಂತ ಅನುಭವವಲ್ಲ; ಅವರ ಸುಪ್ತ WISH ಅಥವ ಅಪೇಕ್ಷೆಯಾಗಿರುವುದೇ ಹೆಚ್ಚು.

ಆದರೆ ಬದುಕು ಎಂಬುದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಅಥವ ಅಸಾಮಾನ್ಯರಾರನ್ನೂ ನುರಿಯುವಿಕೆಯ ಕಷ್ಟದಿಂದ ವಿಮುಕ್ತಿಗೊಳಿಸಿಲ್ಲ; ಕಷ್ಟದ ಬಾಹ್ಯರೂಪದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಕೊಂಚ ವ್ಯತ್ಯಾಸ ಇರಬಹುದು - ಅಷ್ಟೆ. ಅದು ಈ ಬದುಕಿನ ಸ್ವರೂಪ; ಸ್ವಭಾವ. ಈ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಅವತರಿಸಿದ ಮಹಾನ್ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳೆಲ್ಲರೂ - ಜನಸಾಮಾನ್ಯರ ಬಗೆಬಗೆಯ ದೃಷ್ಟಿಬವಣೆಗಳಿಗೆ ಒಳಗಾಗಿ, ಮಾತಿನ ನುರಿತಕ್ಕೆ ಒಳಗಾದ ಜ್ವಲಂತ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿರುವ ಹಲವಾರು ದೃಷ್ಟಾಂತಗಳಿವೆ. ಅಸಾಮಾನ್ಯ ಸಾಧನೆಗಳ ಸಾತ್ವಿಕ ಹೂರಣವನ್ನು ಅಲಕ್ಷಿಸುತ್ತ, ಅಂತಹ ಸಾಧಕರು ತಮ್ಮ ಸಾಧನೆಯ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಎದುರಿಸಿದ ಬವಣೆಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ಬದುಕಿಗೆ ಪ್ರೇರಣೆಯ ಸಾಧನವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸದೆ, "ಯಾರೂ ಅಸಾಮಾನ್ಯರಲ್ಲ; ಅವರೂ ನಮ್ಮಂತೇ ನರಳಿದವರು" ಎಂದುಕೊಂಡು ನರಳುವಿಕೆಯ ಅಳತೆಗೋಲನ್ನೇ ಆಧರಿಸಿಕೊಂಡು ತೃಪ್ತರಾಗುತ್ತಿದ್ದರೆ - ಅದು ಯಾವುದೇ ಆತ್ಮಿಕ ಅಭ್ಯುದಯದ ಹಾದಿಯ ದೊಡ್ಡ ತೊಡರುಗಲ್ಲು. 

ಶ್ರೀಮಾತೆ ಶಾರದಾದೇವಿಯವರು ಪಟ್ಟ ಬವಣೆಗಳನ್ನು ಓದಿದಾಗ, ಸಾಮಾನ್ಯ ಓದುಗರಿಗೆ "ಅಯ್ಯೋ" ಅನ್ನಿಸುವುದು ಸಹಜ. ಆದರೆ ಯಾವುದೇ ಬದುಕನ್ನು ಆಂಶಿಕವಾಗಿ ನೋಡಿ ಸಮಗ್ರವಾಗಿ ಯಾವುದೇ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡದೆ ಯಾವುದೇ ಅಂತಿಮ ತೀರ್ಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದರೆ ಅದು ಹುಡುಗಾಟವಾದೀತು. ಯಾವುದೇ ಬಾಯಿಬಡುಕರು ಆಯಾ ಸಾಮಾಜಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಇಡೀ ಚಿತ್ರವನ್ನು ನೋಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಆಗಲೇ ಸತ್ಯದರ್ಶನವು ಸಾಧ್ಯ. ಶಾರದಾಮಾತೆಯವರ ಅಪರಾಜಿತ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವವು ಮೂರ್ತಗೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೂ ಇದೇ ಅಳತೆಗೋಲು. ಮಾತೆಯವರು "ಸಂಸಾರವನ್ನು ತೊರೆದವರಲ್ಲ; ಆದರೆ ಸಾಂಸಾರಿಕ ಭಾವವನ್ನು ಮೀರಿ ನಿಂತವರು" ಎಂಬಲ್ಲಿಯೇ ಅವರ ಜೀವನದ ಮೂಲ ಎಳೆ ಅಡಗಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ತಮಗೆ ಎದುರಾದ ಭೌತಿಕ ಕಷ್ಟಕೋಟಲೆಗಳನ್ನು ವಿನಮ್ರತೆಯಿಂದ ಜೀರ್ಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅವರಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಹಾಗೆ ನೋಡಿದರೆ, ಅವರ ಪತಿಯಾಗಿದ್ದ ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರೇನು ಭೌತಿಕ ಸುಖದ ಸುಪ್ಪತ್ತಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಉರುಳಾಡಿದವರಲ್ಲ; ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರಿಗೆ ಅಂತಹ ಎಲ್ಲ ಅವಕಾಶಗಳು ಇದ್ದರೂ ಲೌಕಿಕದ "ಭ್ರಾಂತಿ ಸುಖ"ವನ್ನು ಅವರು ಪ್ರಜ್ಞಾಪೂರ್ವಕವಾಗಿಯೇ ದೂರ ತಳ್ಳಿದವರು. ತಾವು ಅರಿತು ಉಪದೇಶಿಸಿದ್ದ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ನಿಷ್ಕಳಂಕವಾಗಿ ಆಚರಿಸಿದ ಸಹಬಾಳ್ವೆ ಅವರದು. ಅಂತಹ ಅನ್ಯಾದೃಶ ಪತಿಯನ್ನು ಇಡಿಯಾಗಿ, ಆರೋಗ್ಯಕರವಾಗಿ ಆರಾಧಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಪತ್ನಿ ಶಾರದಾಮಾತೆಯವರು ಸಹಜವಾಗಿಯೇ ಅಲೌಕಿಕ ಪತಿಯನ್ನು ಅನುಕರಿಸಿದರು; ಅನುಸರಿಸಿದರು; ಪ್ರಾಪಂಚಿಕ ಕಷ್ಟಗಳನ್ನು ಮೆಟ್ಟಿ ನಡೆದರು. ತಾನೇ ಉರಿದುಕೊಂಡು ಜಗತ್ತಿಗೆ ಬೆಳಕು ನೀಡಿದರು. ಉರಿಯೊಳಗಿನ ಬೆಳಕೇ ಹರಿ. ಹರಿಭಾವ ಇದ್ದುದರಿಂದಲೇ ಶಾರದಾಮಾತೆಯವರು ಹಳಹಳಿಸಲಿಲ್ಲ; ಪತಿಯ ದೇಹತ್ಯಾಗದ ನಂತರವೂ ತನ್ನ ಪತಿಯ ಆದರ್ಶಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸುತ್ತ ಅವರು ಪ್ರಚುರಪಡಿಸಿದ್ದರು; ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರ ಅಂತರಂಗದ ಬಳಗಕ್ಕೆ ಶ್ರೀ ಶಾರದಾದೇವಿಯವರು ಅನಂತ ಪ್ರೇರಕ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿಯೂ ದುಡಿದಿದ್ದರು. ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಸಂಘದ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಕಿಯಾಗಿ ಕೊನೆಯವರೆಗೂ ಸಕ್ರಿಯರಾಗಿದ್ದರು. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಅಸಾಮಾನ್ಯ ಪಂಙ್ಕ್ತಿಗೆ ಸೇರಿದರು.

ಶ್ರೀಮಾತೆ ಮತ್ತು ಪರಮಹಂಸರು ಪರಸ್ಪರರ ಭಾವವನ್ನು ಅರಿತುಕೊಂಡು ಎಚ್ಚರದಿಂದ ಬದುಕಿದ ಶೈಲಿಯೇ ಅನುಪಮ. ಕೊಲ್ಕತ್ತದ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿರುವ ಪಾನಿಹಾಟಿ ಎಂಬಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ "ಅವಲಕ್ಕಿ ಉತ್ಸವ"ದ ಪ್ರಸಂಗವು ಇದಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿ. ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರು ಹಲವು ಬಾರಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದ ಉತ್ಸವವದು. 1883 ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಅನೇಕ ಶಿಷ್ಯರು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಸ್ತ್ರೀ ಭಕ್ತೆಯರೊಂದಿಗೆ ರಾಮಕೃಷ್ಣರು ಪಾನಿಹಾಟಿ ಉತ್ಸವಕ್ಕೆ ಹೊರಡುವ ಸಿದ್ಧತೆಯಲ್ಲಿದ್ದರು. ಅಂದು ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರು ತಾವೂ ಉತ್ಸವಕ್ಕೆ ಬರಬಹುದೆ ? ಎಂಬುದನ್ನು ಒಬ್ಬ ಭಕ್ತೆಯ ಮೂಲಕ ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರಲ್ಲಿ ವಿಚಾರಿಸಿದ್ದರು. ಆಗ, "ಅವಳಿಗೆ ಇಷ್ಟವೆನ್ನಿಸಿದರೆ ಬರಬಹುದು..." ಎಂದಷ್ಟೇ ಅವರು ಉತ್ತರಿಸಿದ್ದರು. ಈ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಕೇಳಿದ ತಕ್ಷಣ, ತಾನು ಹೊರಡುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರು ನಿರ್ಧರಿಸಿದ್ದರು. ಉತ್ಸವ ಮುಗಿಸಿ ಬಂದ ಸ್ತ್ರೀಯರು ಅಂದಿನ ಉತ್ಸವದ ರಸನಿಮಿಷಗಳನ್ನು ಮೆಲುಕುಹಾಕುತ್ತ "ಶಾರದಾದೇವಿಯವರೂ ಬರಬಹುದಿತ್ತು; ಅವರು ಪರಮಾನಂದದಿಂದ ವಂಚಿತರಾದರು..." ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಮಾತೆಯವರು ಉತ್ತರಿಸಿದ್ದರು. "ನಾನು ಬರಬಹುದಾಗಿದ್ದ ಅವಕಾಶವಾಗಿದ್ದರೆ "ಬರಲಿ" ಎಂದಷ್ಟೇ ರಾಮಕೃಷ್ಣರು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದರು. ಆ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ನನ್ನ "ಇಷ್ಟ"ಕ್ಕೆ ಬಿಡುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ನಾನು ಭಾಗವಹಿಸದಿದ್ದುದೇ ಸರಿಯಾದ ನಿರ್ಧಾರ.." ಎಂದಿದ್ದರು. ಅನಂತರ ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರೂ ಹೇಳಿದ್ದಿದೆ. "ನನ್ನ ಬದುಕು ಮತ್ತು ಜೀವನ ಶೈಲಿಗೆ - ದಂಪತಿ ಸಮೇತ ಉತ್ಸವಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುವುದು ಸಾಧುವಲ್ಲ. ಸಾಮಾಜಿಕ ಬದುಕಿಗೂ ಒಂದು ಚೌಕಟ್ಟಿದೆ. ನೋಡಿದ ಜನರು "ಹಂಸ (ಪರಮಹಂಸ) ಹಂಸಿಣಿಯರು  ವಿಹಾರಕ್ಕೆ ಬಂದಿದ್ದಾರೆ" ಎನ್ನಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುವಂತೆ ವರ್ತಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ" - ಎಂದಿದ್ದರು. "ಅವಳು (ಶಾರದಾದೇವಿ) ನನ್ನ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಅರ್ಥ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಬಾರದಿದ್ದುದು ಒಳ್ಳೆಯದೇ ಆಯಿತು..." ಎಂದಿದ್ದರು. ಹೀಗೆ ಪರಸ್ಪರರ ಆಂತರ್ಯವನ್ನು ಅರ್ಥ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಯಾವುದೇ ಸಂಸಾರಗಳು ಗೊಂದಲ ಗೊಣಗಾಟಗಳಿಲ್ಲದೆ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗುತ್ತವೆ. ಆಡಿಕೊಳ್ಳುವವರಿಗೆ ಎಡೆಮಾಡಿಕೊಡುವ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಯಾರೂ ನಡೆಸಬಾರದು ಎಂಬುದೇ ಈ ಪ್ರಸಂಗದ ಮೂಲತಾತ್ಪರ್ಯ. ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣ ದಂಪತಿಗಳು ಅದನ್ನು ಪಾಲಿಸಿದ್ದರು; ಸಮಾಜದ ಭಾವನೆಗಳನ್ನೂ ಅನುಸರಿಸಿ ನಡೆದಿದ್ದರು. ಈ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ಬದುಕನ್ನು ಬದುಕಿದರಷ್ಟೇ ಸಾಲದು; ಹಾಗೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದೂ ಅನಿವಾರ್ಯ ಎಂಬುದನ್ನು ಅರಿತು ಬಾಳಿದ ಸಮತ್ವದ ದಾಂಪತ್ಯವದು. 

ತಮ್ಮ ಮಾನಸ ಪುತ್ರನೆಂದೇ ಆದರಿಸಿ ಪ್ರೀತಿಸಿ ಶಿಷ್ಯನನ್ನಾಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ ರಾಖಾಲ (ಸ್ವಾಮಿ ಬ್ರಹ್ಮಾನಂದರು) ನನ್ನು ತಮ್ಮ ತೊಡೆಯ ಮೇಲೆ ಕುಳ್ಳಿರಿಸಿಕೊಂಡು ಆತನಿಗೆ ತಿನಿಸನ್ನು ತಿನ್ನಿಸಿ ವಿಶಿಷ್ಟ ಶಿಷ್ಯವಾತ್ಸಲ್ಯವನ್ನು ಮೆರೆದವರು - ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರು. ಈ ರಾಖಾಲನು ಅದಾಗಲೇ ತನ್ನ ಅತ್ತೆಯ ಮಗಳಾದ ವಿಶ್ವೇಶ್ವರಿ ಎಂಬ ಹನ್ನೆರಡು ವರ್ಷದ ಬಾಲಕಿಯನ್ನು ಕುಟುಂಬದ ಅಪೇಕ್ಷೆಯಂತೆ ಮದುವೆಯಾಗಿದ್ದನು. ಆದರೆ ಈ ಹುಡುಗನು ತ್ಯಾಗಜೀವನದ ಪರಮಾದರ್ಶವನ್ನು ಪಾಲಿಸುವಾತ - ಎಂಬ ಅಲೌಕಿಕ ದರ್ಶನವಾದುದರಿಂದ ಆ ರಾಖಾಲನನ್ನು ತನ್ನ ಅಂತರಂಗದ ಭಾಗದಂತೆ ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರು ಓಲೈಸಿದ್ದರು. ಆತನ ಪತ್ನಿಯಾಗಿದ್ದ ವಿಶ್ವೇಶ್ವರಿಯನ್ನು ದಕ್ಷಿಣೇಶ್ವರಕ್ಕೆ ಕರೆಸಿಕೊಂಡು ಆಕೆಯ ಪತಿಯಾದ ರಾಖಾಲನ ಸಾಧನೆಯ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಆಕೆಯು ಪ್ರತಿಬಂಧಕವಾಗಿ ನಿಲ್ಲಲಾರಳು ಎಂಬುದನ್ನೂ ದೃಢಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಆಕೆಯನ್ನು ತಮ್ಮ "ಸೊಸೆ" ಎಂದು ಸಂಬೋಧಿಸಿ ತಮ್ಮ ಪತ್ನಿಯಾದ ಶಾರದಾದೇವಿಯವರ ಬಳಿಗೆ ಕಳಿಸಿದ್ದರು. ಆಗ ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರು ಪತಿಯಾದ ರಾಮಕೃಷ್ಣರ ಭಾವವನ್ನು ಅರಿತುಕೊಂಡು ಆಗಮಿಸಿದ್ದ ಹೊಸ ಸೊಸೆಯ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ರೂಪಾಯಿಯ ನಾಣ್ಯವನ್ನಿಟ್ಟು ಆಕೆಯ ಮುಖದ ಸೆರಗನ್ನು ಸರಿಸಿ ಮುತ್ತಿಟ್ಟು ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ಸ್ವಾಗತಿಸಿ, ಸೊಸೆಯ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ನೀಡಿದ್ದರು.

ತಮ್ಮ ಮಗಳು ವರ್ಷಗಳುರುಳಿದರೂ ತಾಯಿಯಾಗಲಿಲ್ಲವಲ್ಲ? ಎಂಬ ಚಿಂತೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಶಾರದಾದೇವಿಯವರ ತಾಯಿ ಶ್ಯಾಮಾಸುಂದರಿದೇವಿಯವರಿಗೆ "ನಿಮ್ಮ ಮಗಳನ್ನು ಇಡೀ ವಿಶ್ವವೇ ತಾಯಿ ಎಂದು ಗೌರವಿಸುತ್ತದೆ. ಚಿಂತಿಸಬೇಡಿ..." ಎಂದು ಸಂತೈಸುತ್ತ ಹೇಳಿದ್ದ ಅಳಿಯ - ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರು. ಆದ್ದರಿಂದ ಶಾರದಾದೇವಿಯವರ ಪ್ರಸಂಗವು - "ಎಲ್ಲರಂತವನಲ್ಲ ನನ ಗಂಡ..." ಎಂಬಂಥದ್ದು.

ತಮ್ಮ ಜೀವಿತಾವಧಿಯಲ್ಲಿಯೇ ತನ್ನ ಪತ್ನಿ ಶಾರದೆಯನ್ನು "ಸಾಕ್ಷಾತ್ ಶಾರದೆ" ಎಂದು ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರು ಪರಿಭಾವಿಸಿ ಪೂಜಿಸಿದ್ದ ಪ್ರಸಂಗವು - ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರ ಜೀವನ ಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಎದ್ದು ಕಾಣುವ ಪರೀಕ್ಷಾ ಘಟ್ಟ. ಹದಿನೇಳು ಹದಿನೆಂಟರ ಹರೆಯದ ಪತ್ನಿ ಶಾರದೆಯನ್ನು ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರು "ಷೋಡಶಿ"ಯಾಗಿ ಭಾವಿಸಿ ಪೂಜಿಸಿದರು ! ಈ ಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು "ತಮ್ಮನ್ನು ತಾವೇ ನಿಯಂತ್ರಿಸಿಕೊಂಡ ಚಿತ್ತಸ್ಥಿರತೆಯ ದ್ಯೋತಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ತಾವು ಜೊತೆಯಾಗಿ ಸಾಗಬೇಕಾಗಿದ್ದ ಪಥ ದರ್ಶನವನ್ನು ತಮ್ಮ ಕೈಹಿಡಿದ ಹೆಣ್ಣಿಗೂ ಮಾಡಿಸಿದ್ದ ಬದ್ಧತೆಯ ದೀಕ್ಷಾ ಸಮಾರಂಭ" ಎಂದೂ ಅರ್ಥೈಸಬಹುದು. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಇದೊಂದು ವಿಶಿಷ್ಟ ಗೃಹಸ್ಥ ಬದುಕು. ಪರಸ್ಪರರಲ್ಲಿ ಭಾವ ಶ್ರುತಿಯು ಅದ್ಭುತವಾಗಿ ಮೇಳೈಸಿದ್ದರಿಂದಲೇ "ವಿಶಿಷ್ಟ ಗೃಹಸ್ಥ ಧರ್ಮದ ವಿಶಿಷ್ಟ ಜೋಡಿ"ಯಾಗಿ ಪರಮಹಂಸರು ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರು ಅನಾವರಣಗೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರು "ಸಾವ ಕೆಡುವ ಗಂಡ" ಆಗಲಿಲ್ಲ; ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರು "ದೂರುವ ಹೆಂಡತಿ" ಆಗಲಿಲ್ಲ; ಇಬ್ಬರೂ ಅಸಾಮಾನ್ಯ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿತರಾದರು. ಹೀಗೆ ದೀಕ್ಷಾಬದ್ಧರಾಗಿದ್ದ ಈ ಗುರುದಂಪತಿಗಳು ಜನಸಾಮಾನ್ಯರ ಚಿಂತನೆಗೆ ಸುಲಭವಾಗಿ ಎಟಕುವುದಿಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ಇದೊಂದು "ಅನ್ಯಾದೃಶ ಅಪೂರ್ವ ಸಾಂಗತ್ಯ" ಎಂದಷ್ಟೇ ಅರ್ಥೈಸಿದರೆ - ಅದು ಸಭ್ಯತೆ ಎನ್ನಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.

"ಸಾವ ಕೆಡುವ" ಹಕ್ಕುಗಳ ಘರ್ಷಣೆಗೆ ಸಿಲುಕಿ, ವಿವಾಹ ಎಂಬ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯೇ ಅರ್ಥ ಕಳೆದುಕೊಂಡಿರುವ, ಯಾವುದೇ ಕಟ್ಟುಪಾಡುಗಳಿಲ್ಲದ LIVE IN ಸಂಬಂಧಗಳ ಹೇಶಾರವದ ಇವತ್ತಿನ ಅಯೋಮಯ ಸನ್ನಿವೇಶದಲ್ಲಂತೂ ಇಂತಹ ಅನ್ಯೋನ್ಯ ಅಲೌಕಿಕ ಸಾಂಗತ್ಯದ ಸಾಹಚರ್ಯವನ್ನು ನಂಬುವುದೂ ಕಷ್ಟವಾಗುತ್ತಿದೆ ! ಆದ್ದರಿಂದಲೇ... ತಮ್ಮಂತಲ್ಲದ ಇನ್ನೊಂದರ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಅನುಮೋದಿಸುವುದೂ ಅಸಹಜ ಎನ್ನಿಸತೊಡಗುತ್ತದೆ. ಸ್ವಸಮರ್ಥನೆಯ ಬಿರುಸಿನಲ್ಲಿ, ತಮ್ಮ "ಸಾಮಾಜಿಕ ಹಕ್ಕಿನ ಪಕ್ಷ"ದ ಬಲವರ್ಧನೆಗಾಗಿ, "ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರೂ ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಶೋಷಿಸಿದ್ದರು" (!!) ಎಂದು ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ಪಿಸುಗುಡುತ್ತ ಸಾಧಕರ ಬದುಕಿನ ಪಾವಿತ್ರ್ಯದ ಕುರಿತು ಗುಮಾನಿ ಹುಟ್ಟುವಂತೆ, ಅವರವರಿಗೆ ಅನುಕೂಲವಾಗುವಂತೆ ತಿರುಚಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುವುದಿದೆ. ಅಂತಹ ಸಾಮಾಜಿಕ ವರ್ತನೆಗಳೆಲ್ಲವೂ - ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಸ್ವಸಮರ್ಥನೆಗೆ, ಮಗದೊಮ್ಮೆ ದೊಡ್ಡದನ್ನು ಉಜ್ಜಿ ಸಣ್ಣದಾಗಿಸಲು, ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಲೋಕೋದ್ಧಾರದ ವೇಷದಲ್ಲಿ ನಿಂತಂತೆಯೂ ಕಾಣಿಸುವುದಿದೆ. ಆದರೆ ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರು ಇಂತಹ ಸಾಂಸಾರಿಕ ಕುತರ್ಕಗಳಿಗೆ ಸೊಪ್ಪು ಹಾಕದ ಎತ್ತರ ತಲುಪಿದವರು. ಅವರು ತರ್ಕಾತೀತರು. ಆದ್ದರಿಂದ  ಅರಿವಿನ ಜಲ ಬತ್ತಿಸಿಕೊಂಡರುವ ಇವತ್ತಿನ "ಸಬಲ ತೋರಿಕೆ"ಯ ಸಾಮಾನ್ಯ ದೃಷ್ಟಿಗಳಿಗೆ ಶ್ರೀ ಶಾರದಾದೇವಿಯವರ ಹಕ್ಕುಗಳ ಉಲ್ಲಂಘನೆಯಾದಂತೆ ಕಾಣಿಸಿದರೆ ಅದಕ್ಕೆ ಯಾರೂ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ; ಏಕೆಂದರೆ ಅದು ಅವರ ತಪ್ಪಲ್ಲ. ಇವೆಲ್ಲವೂ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದ ಸಡಿಲುತನದ ದ್ಯೋತಕ. ಗುರು ದಂಪತಿಗಳನ್ನು ಸ್ವಾಮಿ ವಿವೇಕಾನಂದರು ಬದುಕಿರುವಾಗಲೇ ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದವರಿದ್ದರು ! ಸ್ವತಃ ವಿವೇಕಾನಂದರ ಕುರಿತೂ ರೋಮದರ್ಶನ ಮಾಡಿಸಲು ಹೊರಟವರಿದ್ದರು; ಈಗಲೂ ಇದ್ದಾರೆ ! ಆದರೆ ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಪರಂಪರೆಯು "ಆತ್ಮನೋ ಮೋಕ್ಷಾರ್ಥಂ ಜಗದ್ಧಿತಾಯಚ" ಎಂಬ ಸಿದ್ಧ ಗುರಿಯಿಂದ ಎಂದೂ ವಿಚಲಿತವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ಇಂತಹ ರಂಧ್ರಾನ್ವೇಷಕ ಆಧುನಿಕ ರೋಮಪಾದರಾಯರನ್ನು ಅವಗಣಿಸಿದರೆ ಅಷ್ಟೇ ಸಾಕಾಗುತ್ತದೆ. ಅಹಂಕಾರಕ್ಕೆ ಉದಾಸೀನವೇ ಮದ್ದು ! 

ಈ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಮಾತನ್ನು ಆಡಬಲ್ಲ ಜೀವಿಗಳಿಂದ ಇಂತಹ ಹೊರಳಾಟಗಳು ಅನೂಚಾನವಾಗಿ ನಡೆಯುತ್ತಲೇ ಬಂದಿವೆ. ಆದರೆ ದೊಡ್ಡ ಗೆರೆಯನ್ನು ಉಜ್ಜಿ ಸಣ್ಣದಾಗಿಸುವ ಇಂತಹ ಯಾವತ್ತೂ ಶ್ರಮವನ್ನು - ಸಣ್ಣದನ್ನು ದೊಡ್ಡದಾಗಿಸುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದ್ದರೆ ಸ್ವಂತಕ್ಕೂ ಸಮಾಜಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಉಪಯೋಗವಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಎಂದು ಸಜ್ಜನರಿಗೆ ಅನ್ನಿಸುವುದು ಸಹಜ. ಕೇವಲ ಇತರರ ಹೊರಗನ್ನು ತೊಳೆಯಲು ಕಟಿಬದ್ಧವಾಗಿರುವ ಕೆಲವು ಸಂಶೋಧಕ ಬುದ್ಧಿಗಳು ಸ್ವಾಂತರಂಗದ ಕಾರ್ಯಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನೂ ವಿಮರ್ಶಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರೆ ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಲೋಕೋಪಕಾರವಾಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲವೆ ? ಕಾಣದ್ದು ಕಂಡದ್ದನ್ನೆಲ್ಲ ವಿಮರ್ಶಿಸಲು ಹೊರಡುವವರು ಪೂರ್ವಾಗ್ರಹ ಅಥವ ಅರಿವಿನ ಕೊರತೆಯಿಂದ ಮುಗ್ಗರಿಸಿ ಬೀಳುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ನಾವು ನೋಡುತ್ತಲೇ ಬಂದಿದ್ದೇವೆ. ಹೀಗಿದ್ದೂ ನೇತ್ಯಾತ್ಮಕವಾಗಿ ವಾಮಮಾರ್ಗದಿಂದಲಾದರೂ ತಮ್ಮನ್ನು ತಾವು ಸ್ಥಾಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಲೋಸುಗ ಅನೇಕ ಮಹಾಸಾಧಕರನ್ನು ಸ್ವಪ್ರಸಿದ್ಧಿಯ ಏಣಿಯಾಗಿ "ವಿಮರ್ಶೆ" ಎಂಬ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವವರು ಹುಟ್ಟುತ್ತಲೇ ಇದ್ದಾರೆ; ಇರುತ್ತಾರೆ. 

ಯಾವುದೇ ಅಸಂಗತ ವಿಷಯವನ್ನು ಚರ್ಚೆಗೆ ಎಳೆದು ತರುವುದು ಬುದ್ಧಿಯ ಸ್ವಭಾವವೇ ಆಗಿದೆ. ಆದರೆ ಎಲ್ಲವೂ ಬುದ್ಧಿಯಲ್ಲಿಯೇ ಮಿತಿಮೀರಿ ಕೇಂದ್ರಿತವಾದರೆ ಹೃದಯವು ಬಡವಾಗುತ್ತದೆ; ಹೃದಯವಂತಿಕೆಗೂ ಘಾಸಿಯಾಗುತ್ತದೆ; ಅದರಿಂದ ಭಾವನಾಶವಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರಾಣಿವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಮನುಷ್ಯರು ಮಾತ್ರ - ಸಮೃದ್ಧ ಭಾವಸುಖವನ್ನು ಹೊಂದಬಲ್ಲ ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ಪ್ರಕಟಪಡಿಸಬಲ್ಲ ಅದೃಷ್ಟ ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ಯಾವುದೇ ಭಾವಬಳ್ಳಿಯುು ಹೃದಯದಲ್ಲಲ್ಲದೆ ಬುದ್ಧಿಯಲ್ಲಿ ಚಿಗುರಲಾರದು. ಆದ್ದರಿಂದ ಭಾವಮೂಲವಾದ ಹೃದಯಾಂತರಂಗದ ಚೇತನವು ಬಾಡಿ ಹೋಗದಂತಹ ಎಚ್ಚರದಿಂದ ಬದುಕಿನ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡರೆ ಬುದ್ಧಿಯ ಕುತರ್ಕದ ಚಾಂಡಾಲತನವನ್ನು ಕಿಂಚಿತ್ ನಿಯಂತ್ರಿಸಬಹುದು. "ತಮ್ಮ ಬದುಕನ್ನು ತಾವೇ ಉದಾತ್ತವಾಗಿ ರೂಪಿಸಿಕೊಂಡ ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣ ದಂಪತಿಗಳು ಎಂದಾದರೂ ಹೊರಗಿನ ಯಾರನ್ನಾದರೂ ಪಂಚಾಯ್ತಿಕೆಗೆ ಕರೆದಿದ್ದರೆ ? ಅಥವ ತಮ್ಮ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಸಮಾಜದ ಮೇಲೆ ಹೇರಿದ್ದರೆ ? ಮತಾಂತರಕ್ಕೆ ಯತ್ನಿಸಿದ್ದರೆ ? ಯಾರದೇ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಆರಾಧನೆಯ ಹಕ್ಕನ್ನು ಮೊಟಕುಗೊಳಿಸಿದ್ದರೆ ? ಸಾಮಾಜಿಕ ಶಾಂತಿ ನೆಮ್ಮದಿಯನ್ನು ಭಂಗಗೊಳಿಸಿದ್ದರೆ ? ಸಾಕಾರ ನಿರಾಕಾರ ಇತ್ಯಾದಿ ಜಗತ್ತಿನ ಸದ್ವಿಚಾರಗಳನ್ನೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಅನುಮೋದಿಸಿದ್ದ ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಮತ್ತು ಅವರ ಪರಂಪರೆಯಿಂದ ಯಾವುದೇ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಸಾಮಾಜಿಕ ಅಥವ ಧಾರ್ಮಿಕ ಹಕ್ಕಿನ ಉಲ್ಲಂಘನೆಯಾಗಿದೆಯೆ ?" ... ಹಾಗಿದ್ದರೆ.. ಕರೆದು ಕರಕರೆ ಮಾಡುವ ವೃಥಾ  ಉನ್ಮಾದವೇಕೆ ?  ಭಾವ ಸಮೃದ್ಧ ಹೃದಯವು ಮಾತ್ರ ಇಂತಹ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಿಗೆಲ್ಲ ಉತ್ತರವನ್ನು ಕಂಡುಕೊಳ್ಳಬಲ್ಲದು.

ಪ್ರಥಮತಃ - ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರ ಬದುಕು ಅತ್ಯಂತ ವಿಶಿಷ್ಟವಾದುದು ಎಂಬುದನ್ನು ಅವರ ಅನುಸರಣೆ ಮತ್ತು ಅಧ್ಯಯನದಿಂದ ಅರ್ಥ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಮುಖ್ಯ. ಅವರವರು ವಿಶ್ವಾಸದಿಂದ ಆಯ್ದುಕೊಂಡ ಸ್ವಂತ ಬದುಕನ್ನು ಬದುಕಬಹುದಾದ ಎಲ್ಲ ಹಕ್ಕು ಅಥವ ಅವಕಾಶವು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಇದೆ ಎನ್ನುವುದಾದರೆ - ಅದು ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣ ದಂಪತಿಗಳಿಗೂ ಅನ್ವಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು - ಸಾಮಾಜಿಕ ನೆಮ್ಮದಿಗಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಸಮಯದಲ್ಲಿಯೂ ಅನುಸರಿಸಬೇಕಾದ ಶಿಷ್ಟತೆಯ ಸೂತ್ರ. ತಮ್ಮ ವಿವಾಹವಾದ ನಂತರ 13 ವರ್ಷಗಳಕಾಲ ಹೆತ್ತವರ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಇದ್ದ ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರು ಅನಂತರದ 14 ವರ್ಷಗಳನ್ನು ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರು ಮತ್ತವರ ಶಿಷ್ಯರುಗಳ ಯೋಗಕ್ಷೇಮದ ನಿರ್ವಹಣೆಯಲ್ಲಿ ಕಳೆದರು. ತಮ್ಮ 50 ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರು ಮಹಾಸಮಾಧಿಗೈದಾಗ ಮಾತೆಯವರಿಗೆ ಕೇವಲ 33 ವರ್ಷ ಪ್ರಾಯ.

ಅನಂತರದ 23 ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಮಾತೆಯವರು ಅನೇಕ ಸಾಂಸಾರಿಕ ಬವಣೆಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರ ಶಿಷ್ಯಬಳಗವು ಆಗ ಮಾತೆಯವರ ಬೆಂಬಲಕ್ಕಿತ್ತು. ಅವರ ಜೀವನದ ಕೊನೆಯ 11 ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ -  ಅದುವರೆಗೆ ತಮ್ಮ ಒಡನಾಡಿಯಂತೆ ಪೀಡಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಸಾಂಸಾರಿಕ ಗೊಂದಲಗಳನ್ನು ದೂರ ಸರಿಸಿದ್ದ ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರು ಪರಮಹಂಸರು ತಮಗೆ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ್ದ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣರೂಪದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಶ್ರದ್ಧಾಳುಗಳಿಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ನೀಡತೊಡಗಿದರು; ಆರ್ತವಾಗಿ ಅಪೇಕ್ಷಿಸಿದವರಿಗೆಲ್ಲ ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರಷ್ಟು ಉದಾರವಾಗಿ ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಸಂಘದಲ್ಲಿಯೂ ಮಂತ್ರದೀಕ್ಷೆ ಸಿಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ದುಃಖಿತರಾದ ಅಸಹಾಯ ಭಕ್ತರ ಯಾವ ಹಿನ್ನೆಲೆಯನ್ನೂ ಗಮನಿಸದೆ ಶರಣು ಬಂದವರಿಗೆಲ್ಲರಿಗೂ ಮಂತ್ರದೀಕ್ಷೆ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದ ಮಾತೆಯವರ ಕಾರ್ಯಶೈಲಿಯು ಅವರ ಮಾತೃಹೃದಯದ ದ್ಯೋತಕವೆಂದೇ ಭಾವಿಸಬೇಕು. ಮಂತ್ರದೀಕ್ಷೆ ನೀಡಿ ಶಿಷ್ಯರನ್ನಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸುವ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರು ಇನ್ನಿಲ್ಲದಷ್ಟು ಅಳೆದು ತೂಗುತ್ತಿದ್ದರೆ ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರು ಅತ್ಯಂತ ಉದಾರವಾಗಿದ್ದರು. 

"ಸಾಧ್ಯವಾದಷ್ಟು ಮಂತ್ರಜಪ ಮಾಡು; ನಿನಗಾಗಿ ನಾನೂ ಜಪ ಧ್ಯಾನಗಳನ್ನು ಮಾಡುತ್ತೇನೆ. ನಿನ್ನ ಉದ್ಧಾರಕ್ಕಾಗಿ ನಾನು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುತ್ತೇನೆ...ನಿನಗೆ ಕಷ್ಟ ಬಂದಾಗ ನೀನೇ ಹೇಳಿಕೋ; ನನ್ನ ಜೊತೆ ಅಮ್ಮ ಇದ್ದಾಳೆ ಎಂದು ಹೇಳಿಕೋ..." ಎನ್ನುತ್ತ ತಮ್ಮ ಆಶ್ರಯಕ್ಕೆ ಬಂದ ಭಕ್ತರನ್ನು ಆಧರಿಸಿ, ಅವರಲ್ಲಿ ಮಾನಸಿಕ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ತುಂಬುತ್ತಿದ್ದವರು - ಮಾತೆಯವರು.

ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರು ತಮ್ಮ ಪತ್ನಿಯನ್ನು ಒಪ್ಪಿಸಿ, ತಮ್ಮ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿಯೇ ಪತ್ನಿಯ ಕೈಹಿಡಿದು ನಡೆಸಿದ್ದರು. ಪತ್ನಿಗೆ ತರಬೇತಿ ನೀಡಿ, ತಮ್ಮ ತಪಸ್ಸನ್ನೂ ಧಾರೆಯೆರೆದಿದ್ದರು. ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರು ತನ್ನ ಪತಿಯೊಂದಿಗೆ ಪ್ರೀತಿಯಿಂದಲೇ ಯಾತ್ರಿಸಿದ್ದರು. ಇಂತಹ ಪೂರ್ವ ಬದುಕಿನ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಸಂಶಯಗ್ರಸ್ತರ ಅಸಂಬದ್ಧ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಇಟ್ಟು ತೂಗಿ ನೋಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. "ವಿಶಾಲ ಹೃದಯವಂತಿಕೆ" ಎಂಬ ಶೋಕಿಯ ಕೆಲವು ಶೋಕತಪ್ತರಿಗೆ - ಆಗಾಗ ಹುಳುಕು ಅನುಕಂಪ ಮೂಡುತ್ತಿರುವುದು ಸದಿಚ್ಛೆಯಿಂದಲೆ ? ಅಜ್ಞಾನದಿಂದಲೆ ? ಪುಕ್ಕಟೆ ಪ್ರಚಾರದ ಹುಮ್ಮಸ್ಸಿನಿಂದಲೆ ? ಎಂದೂ ಪ್ರಾಜ್ಞರು ಯೋಚಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.

ಅಕಸ್ಮಾತ್ ಇವತ್ತಿನ "ಓಲೈಸುವ ಕಾನೂನುಗಳ" ಕಾಲಘಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಮತ್ತು ಮಾತೆಯವರು ಇರುತ್ತಿದ್ದರೆ...? ಏನೇನಾಗಬಹುದಿತ್ತು ? ಪ್ರಚಂಡ ನಾಟಕಗಳೇ ನಡೆದು ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದವೋ ಏನೋ ? ಕೆಲವರಿಗೆ CANDLE ಹಿಡಿದು ಮೆರವಣಿಗೆಯನ್ನೂ ನಡೆಸುವ ಅವಕಾಶ ಸಿಗುತ್ತಿತ್ತು ! ತಮಗೆ ಸಾಧ್ಯವಿದ್ದಿದ್ದರೆ, ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರ ಕಿವಿಯೂದಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿ ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರನ್ನು ಕಟಕಟೆಯಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲಿಸಿ ಚೆಂದನೋಡುತ್ತಿದ್ದರು ! ಏಕೆಂದರೆ ಅಂತಹ “ಬುದ್ಧಿಪೈಕಿಯ ಹಕ್ಕಿಗಮಿತಾಕ್ಷರರು” ಈಗ ಎಲ್ಲೆಲ್ಲೂ ತಾಂಡವವಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. “ಪಕ್ಕದ ಮನೆ ಸುಟ್ಟರೆ ನಮ್ಮ ಕರು ಕಟ್ಟಲು ಜಾಗ ಆದಂತಾಯ್ತು” ಅನ್ನುವ ಕುನೀತಿಯ ವ್ಯವಹಾರಸ್ಥರೇ - ಈಗ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ನೀತಿಪಾಠವನ್ನೂ ಬೋಧಿಸುವವರಾದ ಪರಿಣಾಮದಿಂದಲೇ ಮಹಾನ್ ಸಾಧಕ ಮತ್ತು ಆದರ್ಶ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳನ್ನೇ ಹುಡುಕಿ ಹುಡುಕಿ ಚಾರಿತ್ರ್ಯಹರಣದ ಯತ್ನಗಳು ನಡೆಯುತ್ತಿರಬಹುದೆ ? ಅನ್ನಿಸುವುದೂ ಇದೆ. ಅಂತಹ ಕುಟಿಲ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರದ ಬುದ್ಧಿಸ್ತರದಲ್ಲಿಯೇ "ತಮ್ಮ ಸತಿಗೆ ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರು ಏನೇನೂ ಸುಖ ಕೊಡಲಿಲ್ಲ" ಎಂಬಂತಹ ಪರೋಕ್ಷ ಮಾತುಗಳು ಆಗಾಗ ಹೊರಹೊಮ್ಮುತ್ತವೆ. ಹೀಗಾದಾಗ "ಸುಖ" ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ವ್ಯಾಖ್ಯೆ ಏನು ? ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆ ಏಳುತ್ತದೆ. ಅಂತಹ ಕಲ್ಪಿತ ಸುಖಭಾವವು - ಕೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿದವರು ತಮ್ಮನ್ನು ಮೆತ್ತಿ ಮುತ್ತಿದ್ದ ಕೆಸರನ್ನು ಅತ್ತಿತ್ತ ಚೆಲ್ಲುತ್ತ ಕೆಸರಿನಾಟವಾಡುವಂತೆಯೂ ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಕಾಣುವುದಿದೆ. 

ನಿಜವಾಗಿಯೂ - ಸುಖ ಎಂಬುದರ ವ್ಯಾಖ್ಯೆ ಏನು ? ಯಾವುದೇ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಸೂತ್ರಪಾತ್ರವಿಲ್ಲದ "ಸುಖ ಎಂಬ ಅಮೂರ್ತ"ವನ್ನು - ಇಲ್ಲದೂರಿನಲ್ಲಿ ಕಲ್ಪಿಸಿ ಅಲ್ಲಾಡದಂತೆ ಸ್ಥಾಪಿಸುವುದಾದರೂ ಹೇಗೆ ? ಯಾರ್ಯಾರದೋ ಕಲ್ಪನೆಯಲ್ಲಿ ಸಿಲುಕಿರುವ "ಸುಖ" ಎಂಬುದು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿ ಹೊಂದಬಲ್ಲುದೆ ? ಯಾವುದೇ "ಸುಖ" ಎಂಬುದು ಆಯಾ ಕಲ್ಪನೆಗೆ ಹೊಂದಿದಂತೆಯೇ ಸುತ್ತುತ್ತದೆಯಲ್ಲವೆ ? ಕಲ್ಪನೆಯೇ ಸುಖದ ಇತಿಮಿತಿ. ಕಲ್ಪನೆಯ ಬೆನ್ನು ಬಿದ್ದವರಿಗೆ ವಾಸ್ತವವು ಸಿಗುವುದೇ ಇಲ್ಲ. "ಎಷ್ಟು ಮತವೋ ಅಷ್ಟು ಪಥ" ಎಂಬ ರಾಮಕೃಷ್ಣರ ಮಾತು "ಸುಖ" ಎಂಬ ಕಲ್ಪನೆಗೂ - ಅರ್ಧಂಬರ್ಧ ಒಪ್ಪುತ್ತದೆ! ಒಬ್ಬರ ಸುಖವು ಇನ್ನೊಬ್ಬರ ಸುಖವಾಗಬೇಕಿಲ್ಲ. ಒಂದು ಸುಖದುಃಖವನ್ನು - ಇನ್ನೊಂದು ಸುಖ ಅಥವ ದುಃಖದ ಕಣ್ಣಿನಿಂದ ತೂಗಿ ನಿರ್ಧರಿಸಲಾದೀತೆ ? ಇತಿಮಿತಿಯನ್ನು ಮೀರದಿರುವುದೇ ಸುಖ ಎಂದುಕೊಂಡರೆ ಅದರಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಸುಖವಿದೆ. ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರು ಕಂಡ ಸುಖವದು.

ದೈಹಿಕ ಅಪೇಕ್ಷೆಗಳಿಲ್ಲದುದರಿಂದಲೇ ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಮತ್ತು ಶಾರದಾದೇವಿಯವರ ದಾಂಪತ್ಯವು ದೈವಿಕವಾಯಿತು. ಅದು ಲೋಕದ WINE ಅಲ್ಲ; ಅಲೌಕಿಕದ DIVINE. ಯಾವುದೇ ಬಾಹ್ಯ ಪ್ರಚೋದನೆಗಳನ್ನೂ ಅವಲಂಬಿಸದ ಆತ್ಮಸ್ಥ ಸ್ಥಿತಿಯದು. ಪರಸ್ಪರ ಯಾವುದೇ ನಿರೀಕ್ಷೆಗಳಿಲ್ಲದ ಸಾಹಚರ್ಯವದು; ಯಾವುದೇ ದೈಹಿಕ ಮಾನಸಿಕ ಪ್ರತಿಬಂಧವಿಲ್ಲದ ಒಡನಾಟವದು. ಸ್ವಚ್ಛಂದತೆಯಲ್ಲದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವದು. ಪರಸ್ಪರ ಭಾವನೈವೇದ್ಯದ ಸಹಬಾಳ್ವೆಯದು; ಅದು - ಸ್ವಂತಕ್ಕೆ ಏನನ್ನಾದರೂ ಪಡೆಯುವಂತಹ ವ್ಯಾವಹಾರಿಕ ಸಾಹಚರ್ಯವಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಅದನ್ನು DIVINE ಅನ್ನುವುದು. 

ಯಾವತ್ತೂ - ದೈಹಿಕವನ್ನು ದಾಟದೆ ದೈವಿಕವಾಗುವುದು ಅಸಂಭವ. ದೇಹಭಾವವನ್ನು ಮೀರಿ ನಿಂತು ಪರ - ಪರಾ ಚಿಂತನೆಯಲ್ಲಿ ಸಾರ್ಥಕ್ಯ ಕಂಡುಕೊಂಡ ಜೀವಗಳವು. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ "ಉಡಿಯಲ್ಲಿನ ಬೆಂಕಿಯಂತೆ ಮಾತೆಯವರು ಬದುಕಿದ್ದರು" ಎಂದು - ಯಾವ್ಯಾವುದೋ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಓದಿ ತೀರ್ಮಾನಿಸಲು ಯಾರಿಗೂ ಆಗುವುದಿಲ್ಲ. ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರು ತಮ್ಮ ವ್ಯಕ್ತಿಗತ ಬದುಕನ್ನು ತ್ಯಾಗ ಮಾಡಿದ್ದು ಯಾವುದೇ ಬಾಹ್ಯ ಅನಿವಾರ್ಯತೆಯಿಂದಲೇ ? ಎಂಬುದು - ಮಾತೆಯವರು ಮಾತ್ರ ಹೇಳಬಹುದಾಗಿದ್ದ ಸತ್ಯ; ನಾವು ನೀವಲ್ಲ. ಆದರೆ ಶ್ರೀ ಶಾರದಾ ದೇವಿಯವರು ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರ ಜೀವಿತಾವಧಿಯಲ್ಲಾಗಲೀ ಅಥವ ಅನಂತರವಾಗಲೀ ಸ್ವತಃ ಯಾರನ್ನೂ ದೂಷಿಸಿದವರಲ್ಲ; ತಾನು ಮದುವೆಯಾಗಿ ಕೆಟ್ಟೆ ಎಂದು ಹಳಹಳಿಸಿದವರಲ್ಲ. ಬದಲಾಗಿ, ಯಾವುದೇ ಬದುಕು ಉಪಕಾರಿಯಾಗಿ ಬದುಕಬಹುದಾದ ಒಂದು ಉದಾತ್ತ ಮಾದರಿಯಾಗಿ ಉಳಿದುಹೋದವರು - ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರು. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ "ಸಾಧ್ವೀ" ಎಂಬ ವಿಶೇಷಣವು ಶಾರದಾಮಾತೆಗೆ ಹೊಂದುತ್ತದೆ. "ಸಾಧ್ವಿ" ಎಂದರೆ ಪರಹಿತಕಾರಿಣಿ ಎಂಬ ಅರ್ಥವಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಶಾರದಾದೇವಿಯವರನ್ನು ಸಾಧ್ವಿ ಎಂದು ಸಂಬೋಧಿಸಿದರೆ - ಅದು ಅನ್ವರ್ಥ. ಮದುವೆಯಾದ ಸಾಮಾನ್ಯರದು ಒಂದು ಬಗೆಯ "ಕೊಡುಕೊಳ್ಳುವ" ಅವಲಂಬನೆಯ ದಾಂಪತ್ಯವಾದರೆ ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣ ದಂಪತಿಗಳದು ವಿಭಿನ್ನ. ಅನಂತದ ಶ್ರುತಿಗೆ ಧ್ವನಿಹೊಂದಿಸಿದ ಅನುಪಮ ಸುಸ್ವರದಾಂಪತ್ಯವದು. ಇದನ್ನು “ಆದರ್ಶ ದಾಂಪತ್ಯ” ಎಂಬುದಕ್ಕಿಂತ - "ಆದರ್ಶ ಸಾಹಚರ್ಯ” ಎನ್ನಬಹುದು; ದಿವ್ಯ ಸಾಂಗತ್ಯ ಎಂದೂ ಅರ್ಥೈಸಬಹುದು. ನಿಷ್ಕಾಮ ಸಾಹಚರ್ಯದ ಉತ್ತುಂಗಕ್ಕೆ ಈ ಗುರು ಮತ್ತು ಗುರುಪತ್ನಿಯನ್ನು ಸಾರ್ವಕಾಲಿಕ ಮಾದರಿಯಾಗಿಯೂ ಪರಿಗಣಿಸಬಹುದು.

ಶಾರದಾದೇವಿಯವರ ವಿವಾಹ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರು ಅಧ್ಯಾತ್ಮಿಕದ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಬಲುದೂರ ನಡೆದಿದ್ದರು. "ಹುಚ್ಚು ಹಿಡಿದಿದೆ" ಎಂದು ಜನರು ಆಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಹಂತದಲ್ಲಿದ್ದರು. "ಮದುವೆಯಾದರೆ ಹುಚ್ಚು ಬಿಡುತ್ತದೆ" ಎಂಬ ಸಾಮಾಜಿಕರ ಹುಚ್ಚಿಗೆ ವಿಧೇಯರಾಗಿ ಅಂದು ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರು ಮದುವೆಯ ಶಾಸ್ತ್ರಕ್ಕೆ ತಲೆ ಒಡ್ಡಿದ್ದರು. ಅನಂತರ ಅದನ್ನು ತಮ್ಮದೇ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ನಿಭಾಯಿಸಿದ್ದರು. ಆಗ ಕೇವಲ ಆರು ವರ್ಷದವಳಾಗಿದ್ದ ಶಾರದೆಯನ್ನು ತಾವೇ ಸೂಚಿಸಿ, ಮದುವೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ದಂಪತಿಗಳ ನಡುವೆ 18 ವರ್ಷಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅಂತರವಿತ್ತು ! ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರ ಕುಟುಂಬವು ಆಗ ಕಡುಬಡತನದಲ್ಲಿತ್ತು. ಎರವಲು ತಂದ ಚಿನ್ನವನ್ನು ಬಾಲವಧುವಿಗೆ ತೊಡಿಸಿದ್ದರು. ಅನಂತರ, ಆ ಆಭರಣಗಳನ್ನು ಪುಟ್ಟ ಶಾರದಾದೇವಿಯವರಿಗೆ ತಿಳಿಯದಂತೆ ಅವರು ನಿದ್ರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಕಳಚಿ ಹಿಂದಿರುಗಿಸಿದ್ದರು. ಪುಟ್ಟ ಬಾಲಕಿಗೆ ಎಚ್ಚರವಾದ ಬಳಿಕ ತನ್ನ ಆಭರಣಗಳಿಗಾಗಿ ಅತ್ತಾಗ, ಅತ್ತೆ ಚಂದ್ರಮಣೀದೇವಿಯವರು ಆಕೆಯನ್ನು ಸಂತೈಸಿದ್ದರು; "ಮಗೂ, ನಮ್ಮ ಗದಾಧರನು ಮುಂದೆ ಇನ್ನೂ ಒಳ್ಳೆಯ ಒಡವೆಗಳನ್ನು ತಂದುಕೊಡುತ್ತಾನೆ.." ಎಂದಿದ್ದರು. ತಾಯಿಯ ಈ ಮಾತನ್ನು ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರು ಅನಂತರ ನಿಷ್ಠೆಯಿಂದ ಪೂರೈಸಿದ್ದರು. ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರ ಮುಖ್ಯ ಪೋಷಕನಾಗಿದ್ದ ಮಥುರಮೋಹನನಿಗೆ ಈ ಒಡವೆಯ ಘಟನೆಯು ತಿಳಿದುಬಂದಾಗ, ರಾಮಕೃಷ್ಣರನ್ನು ಆರಾಧಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಆತನು ಮಾತೆಯವರಿಗೆ ನೀಡುವ ಸಲುವಾಗಿ ಆಭರಣಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಸಿ ರಾಮಕೃಷ್ಣರಿಗೆ ಕೊಟ್ಟಂತೆ ದಾಖಲಾತಿಗಳಲ್ಲಿ ತೋರುತ್ತದೆ.

ಹೀಗೆ ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರು ಮೊದಲ ಬಾರಿ ದಕ್ಷಿಣೇಶ್ವರಕ್ಕೆ ಬಂದಾಗಲೇ - ಸರ, ತಾಯಿತಿಗಳು, ಕಿವಿಯೋಲೆಗಳನ್ನು ಶ್ರೀಮಾತೆಗೆ ಅರ್ಪಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಅನಂತರ ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರೇ ತೋಳ್ಬಂದಿ, ಬಳೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಸಿದ್ದರು. ಹೆಣ್ಣಿನ ಸಾಮಾನ್ಯ ಆಸೆಗಳನ್ನು ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರು ಏಕಮುಖವಾಗಿ ಧಿಕ್ಕರಿಸಿರಲಿಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ಅಂಶ. ಅಂದು ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರು ತಾವೊಬ್ಬರೇ ಆಭರಣಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿ ಆನಂದಿಸಲಿಲ್ಲ; ತಮ್ಮ ಕೆಲಸದಾಕೆಗೂ ಮಾಡಿಸಿಕೊಟ್ಟಿದ್ದರು. ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ, ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರು ತಮ್ಮ ಸತಿಯನ್ನು ಎಂದೂ ನೋಯಿಸಿದವರಲ್ಲ; ತಾನು ಪತಿ ಎಂಬ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಎಲ್ಲರಂತೆ ಚಲಾಯಿಸಿದವರಲ್ಲ. ತಮ್ಮ ಪತ್ನಿಯನ್ನು ಕುರಿತು ಅವರು ಆಡಿದ್ದ ಮಾತುಗಳೇ ಅದಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿ. "ಅವರು ಶಾರದೆ; ತಮ್ಮನ್ನು ಶೃಂಗರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಇಚ್ಛಿಸುತ್ತಾರೆ..." ಎಂದಿದ್ದರು - ಅಷ್ಟೆ. ಆದರೆ ಕೇಡು ಮಾತಿನವರು ಆಗಲೂ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಇದ್ದರು. ಅಂತಹ ಮಾತಿನಿಂದ ನೊಂದ ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರು ಬಹಳ ಕಾಲ ಈ ಆಭರಣಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಧರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಅನಂತರ ಹೆಣ್ಣಿನ ಶೋಭೆಗೆ ಅನಿವಾರ್ಯವಾದ ಕೆಲವೇ ಆಭರಣಗಳನ್ನು ಮಾತೆಯವರು ಧರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ತನ್ನ ಗಂಡನ ಕುರಿತು ಹಗುರವಾಗಿ ಆಡಿಕೊಳ್ಳಲು ತಾನು ಮತ್ತು ತನ್ನ ಆಭರಣಗಳು ಕಾರಣವಾಗದಂತೆ ಗಂಭೀರವಾಗಿ ಬದುಕಿದವರು ಶ್ರೀ ಶಾರದಾದೇವಿ. ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರು ಪತ್ನಿಯನ್ನು ಕುರಿತು ತೋರಿಸಿದ ಕಾಳಜಿಯು ಹೀಗೆ ಅನೇಕ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತವಾಗಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಅವರಷ್ಟು ಪರಸ್ಪರರ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಅರಿತು ನಡೆದವರನ್ನು - "ವರ್ಷವರ್ಷವೂ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಹುಟ್ಟಿಸಿ ದಾಂಪತ್ಯದ ಸಾರ್ಥಕ್ಯ ಕಾಣುವ" ದಿಗ್ಗಜರಲ್ಲೂ ಕಾಣಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ.

ಇವತ್ತಿನ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರಂತಹ ಗಂಡು ದುರ್ಲಭ; ಶಾರದಾದೇವಿಯಂತಹ ಸ್ತ್ರೀಯಂತೂ ಅತೀ ದುರ್ಲಭ ಎನ್ನಬಹುದು. 

ಇಂತಹ ಅಪೂರ್ವಗಳು ಎಂದಾದರೊಮ್ಮೆ ಮಾತ್ರ ಸಂಭವಿಸುವಂಥವುಗಳು. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದ ಘಟನೆಗಳೂ ಇಂದಿನ ಸಾಮಾನ್ಯ ಮನುಷ್ಯರಿಗೆ - ಅಸಹಜ ಅನ್ನಿಸುತ್ತದೆ; ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳಲು ಕಷ್ಟವೆನ್ನಿಸುತ್ತದೆ; ಬದಲಾದ ಸನ್ನಿವೇಶದ ಪರಿಧಿಯಲ್ಲಿ ನಿಂತು ತಿರುಗಿ ನೋಡುವ ಪೂರ್ವಸಂಸ್ಕಾರವಿಲ್ಲದವರಿಗೆ ಸಹಾನುಭೂತಿಯುಳ್ಳ ನಿಷ್ಕರ್ಷೆಯು  ಸಾಧ್ಯವಾಗದು.

"ಮದುವೆ ಎಂಬುದು ಭೋಗದ ಒಂದು ವೇದಿಕೆ" ಎಂದುಕೊಂಡಿರುವ ಪ್ರಸ್ತುತ ಸನ್ನಿವೇಶದಲ್ಲಿ ಮದುವೆಯ ನಿಜಗಾಂಭೀರ್ಯವು ನಿಧಾನವಾಗಿ ಮರೆಯಾಗುತ್ತಿದೆ. ಹಿಂದೂ ಶಾಸ್ತ್ರಗಳು ಹೇಳುವಂತೆ, ಸದ್ಗುಣವಂತರಾದ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಹೊಂದಿ, ಸೃಷ್ಟಿಯ ನಿಯಮವನ್ನು ಪಾಲಿಸುತ್ತ ಸರ್ವ ಜನಹಿತವನ್ನು ಸಾಧಿಸುವ ಕಾರ್ಯರಂಗವೇ ಗೃಹಸ್ಥ ವೇದಿಕೆ. ಇದೇ ಮೂಲ ಉದ್ದೇಶವಾದರೂ ಸ್ವಾರ್ಥದ ಲಾಭವಿಲ್ಲದಲ್ಲಿ ಮನುಷ್ಯರಿಗೆ ಆಕರ್ಷಣೆ ಇರುವುದಿಲ್ಲ ಎಂಬ ಮಾನವಸಹಜ ದೌರ್ಬಲ್ಯದ ಪೂರ್ತಿಗಾಗಿ ಭೋಗದ ಅವಕಾಶವನ್ನೂ ಋಷಿಮುನಿಗಳು ತೆರೆದಿಟ್ಟಿದ್ದರು. ಭೋಗದ ಅಭಿಲಾಷೆಯನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿಯೇ ಕ್ರಮೇಣ ಕಡಿಮೆಗೊಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತ, ತದನಂತರ ಸ್ವಸ್ಥ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಉನ್ನತ ಧ್ಯೇಯ ಚಿಂತನೆಗಳು ನಡೆಯುವಂತಾಗಲಿ ಎಂಬ ಮುಂದಾಲೋಚನೆಯಿಂದಲೇ ಅಂತಹ ಗೃಹಸ್ಥ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಿದ್ದರು. ಔನ್ನತ್ಯ ಸಾಧಿಸುವುದೇ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಬದುಕಿನ ಧ್ಯೇಯವೇ ಹೊರತು - ತಪ್ಪು ಹುಡುಕುವ ಅಥವ ವೈಭವದ ದಾಂಪತ್ಯವೇ ಅಂತಿಮ ಗುರಿಯಲ್ಲ. ಗಾರ್ಹಸ್ಥ್ಯ ಎಂಬುದು ಏರುವ ಏಣಿಯ ಒಂದು ಮೆಟ್ಟಿಲು ಮಾತ್ರ. ಆದರೆ ಮನುಷ್ಯರನ್ನು ಸುತ್ತಿರುವ ಭ್ರಾಂತಿ ಏನೆಂದರೆ ಹಲವರಿಗೆ... ಮನೆಯ ಹೊರಗಿನ ಮೆಟ್ಟಿಲಿನಲ್ಲೇ ಶಾಶ್ವತ ಸಂಸಾರ ನಡೆಸುವ ಹುಮ್ಮಸ್ಸು. ನಮ್ಮ ಮನೆ ಬೇಡ; ಬೀದಿಯೇ ಆಪ್ಯಾಯ. ಬುದ್ಧಿಯ ಉಂಡಾಡಿತನ! ಪತಿ ಮತ್ತು ಪತ್ನಿ ಪರಸ್ಪರ ಅನುಕೂಲರಾಗಿ ಏಕಭಾವ ಹೊಂದಿದ್ದರೆ ಮಾತ್ರ ಇಲ್ಲಿನ ಮನೆಯನ್ನು ಸಂಭಾಳಿಸುತ್ತ - ಅಲ್ಲಿನ ಸ್ವಂತ ಮನೆಯನ್ನು ತಲುಪುವುದು ಸುಲಭವೆನ್ನಿಸುತ್ತದೆ; ಆಗ ದಾರಿ ಸವೆದುದೇ ತಿಳಿಯುವುದಿಲ್ಲ. ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರ ದಾಂಪತ್ಯವು ಅಂಥದ್ದು.    

ಸಂತ ತುಳಸೀದಾಸ, ಶ್ರೀ ಪುರಂದರದಾಸರು ಮುಂತಾದ ಭಕ್ತಿವರೇಣ್ಯರು ತಂತಮ್ಮ ಹೆಂಡತಿಯಿಂದಲೇ ಕಣ್ತೆರೆಸಿಕೊಂಡು ಸಂಸಾರದ ಮೋಹದಿಂದ ದೂರವಾಗಿ ಅಧ್ಯಾತ್ಮದ ಹಾದಿ ಹಿಡಿದಿದ್ದರೆ - ಶ್ರೀಮಾತೆ ಶಾರದಾದೇವಿಯವರು ತಮ್ಮ ಪತಿಯ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ವಿನಮ್ರತೆಯಿಂದಲೇ ಇದ್ದು, ಅವರನ್ನೇ ಅನುಸರಿಸಿ, ಹಂತಹಂತವಾಗಿ ಅಧ್ಯಾತ್ಮದ ಹಾದಿ ಹಿಡಿದವರು.

ಅವರವರದೇ ಉದ್ದೇಶ ಸಾಧನೆಗಾಗಿ ಸಂಸಾರ ಬಂಧನವನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿದವರು ಎಲ್ಲ ಕಾಲದಲ್ಲಿಯೂ ಕಾಣಸಿಗುತ್ತಾರೆ. ಲೌಕಿಕದ ಆಕರ್ಷಣೆಯ ಹೊಡೆತಕ್ಕೆ ಸಿಲುಕಿ, ಪತಿಯನ್ನು ಪತ್ನಿ - ಪತ್ನಿಯನ್ನು ಪತಿಯು ತ್ಯಜಿಸಿ, ತಂತಮ್ಮ ದಾರಿಯನ್ನು ಹಿಡಿಯುತ್ತಿದ್ದವರು - ಇಂದಿನಂತೆ ಅಂದು ಕೂಡ ಇದ್ದರು. ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರಿಗೆ ಕಷ್ಟವೆನ್ನಿಸಿದ್ದರೆ ತಮ್ಮ ಅದೇ ಬದುಕನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾದ ಅನಿವಾರ್ಯತೆಯೇನೂ ಇದ್ದಿರಲಿಲ್ಲ. ಆ ಕಾಲದಲ್ಲೂ "ಅನುಕಂಪದ ಭಿಕ್ಷೆಯ ಉದ್ಯೋಗ"ವನ್ನು ಹಿಡಿದವರು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿದ್ದರು. ಅಂತಹ ಮಂದಿಯ ಆಶ್ರಯ ಪಡೆದು ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರ ದಿಕ್ಕು ತಪ್ಪಿಸುವುದು ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರಿಗೆ ಅಸಾಧ್ಯವೇನೂ ಆಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರ ಸಂಸ್ಕಾರವು ಅಂತಹ ಯಾವುದೇ ಧೂರ್ತ-ಅನರ್ಥ ನಡೆಗಳತ್ತ ಅವರನ್ನು ಸೆಳೆಯಲಿಲ್ಲ. ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರ ವಿವೇಕವು ಅತ್ಯುಚ್ಚ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿತ್ತು. ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರು ತಮ್ಮ ಪತಿಯನ್ನು ದೈವೀಪುರುಷ ಎಂದು ಮನಸಾರ ಮೆಚ್ಚಿ ಅನುಸರಿಸಿದ ಸಹಬಾಳ್ವೆಯ ಬದುಕನ್ನು “ಅಯ್ಯೋ... ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗೆ ವಿಧೇಯವಾಗಿ ನಡೆಸಿದ ಜುಲುಮೆಯ ತ್ಯಾಗ” ಎಂದೂ ಅರ್ಥೈಸುವವರಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ಅದು ದೃಷ್ಟಿದೋಷದ ಏಕಪಕ್ಷೀಯ ತೀರ್ಮಾನವಲ್ಲದೆ ಬೇರೊಂದಲ್ಲ. ಆದರೆ ಮಾತೆಯವರು ನಿಜಾರ್ಥದಲ್ಲಿ, ತ್ಯಾಗಕ್ಕೂ ಆದರ್ಶವೇ ಆಗಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬುದು ಸತ್ಯಸ್ಯ ಸತ್ಯ. ಅದು - ಸಂಸಾರದ ಆವುಗೆಯಲ್ಲಿ ಬೆಂದು ಪರಿಶುದ್ಧವಾದ ಅಪ್ಪಟ ತ್ಯಾಗ. ಹಂತಹಂತವಾಗಿ ಅನಾವರಣಗೊಂಡಿದ್ದ ದೃಢವಾದ ಇಚ್ಛಾಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಸಾತ್ವಿಕ ಭಾವಪ್ರೇರಿತ ಪರಿಶುದ್ಧ ತ್ಯಾಗವದು. ಅದನ್ನು - ಸದಿಚ್ಛೆಯಿಂದ ಲೋಕಕಲ್ಯಾಣಕ್ಕಾಗಿ ನಡೆಸಿದ್ದ ಪರಮೋಚ್ಚ ತ್ಯಾಗವೆಂದು ಹೃತ್ಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಿದರೆ - ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರೊಂದಿಗೆ ನಮ್ಮನ್ನು ನಾವೇ ನಿಜವಾಗಿ ಗೌರವಿಸಿಕೊಂಡಂತಾದೀತು.

ಶ್ರೀ ಶಾರದಾದೇವಿಯವರು ಸಹಸ್ರಾರು ಜನರಿಗೆ ಸಾಂತ್ವನ ಹೇಳಿದವರು; ನೆಮ್ಮದಿಯನ್ನು ಕರುಣಿಸಿದವರು. ಅಂತಹ ಸ್ತ್ರೀರತ್ನಕ್ಕೆ ಅನಂತರದ ಅಬ್ಬೇಪಾರಿಗಳು ತೋರುವ ಯಾವುದೇ ಬೇಜವಾಬ್ದಾರಿಯ ಅನುಕಂಪಗಳು -  ಕ್ಷುಲ್ಲಕತನದ ಪರಮಾವಧಿ. ಇದು - ಶ್ರೀರಾಮನನ್ನು ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ನಿಂದಿಸುವ ಉತ್ಸಾಹದವರು ಸೀತೆಗೆ ಅನುಕಂಪ ತೋರುವಂತೆಯೇ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಆಯಾ ಘಟನೆಗಳನ್ನು ಆಯಾ ನೆಲನೆಲೆಯಲ್ಲಿಯೇ ನಿಂತು ಅವಲೋಕಿಸುವುದು ಸುಸಂಸ್ಕೃತ ವಿಮರ್ಶೆಯೆನ್ನಿಸುತ್ತದೆ.ಸೃಜನಶೀಲತೆ, ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಮನುಷ್ಯರು ಕಂಡಕಂಡಲ್ಲಿ ಬುದ್ಧಿ ಉಜ್ಜುತ್ತ ನಡೆದರೆ "ತರ್ಕ ಶಿರೋಮಣಿ" ಎನ್ನಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದಲ್ಲದೆ ಅನ್ಯತ್ರ ಫಲವಿಲ್ಲ. ಅಧ್ಯಾತ್ಮದ ನೆರಳಿನಲ್ಲಿಯೇ ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರು ಸಂಸಾರವನ್ನು ಕಂಡರು ಮತ್ತು ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರು ಉಪದೇಶಿಸಿದಂತೆಯೇ ಬದುಕಿದರು ಎಂಬುದು ಮಾತ್ರ ವಾಸ್ತವ.

ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಬದುಕಿಗೂ ಒಂದೊಂದು ಕಾರ್ಯಕ್ಷೇತ್ರವಿದೆ. ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಮತ್ತು ಮಾತೆ ಶಾರದಾದೇವಿಯವರೂ ತಂತಮ್ಮ ಬದುಕುಗಳ ಕಾರ್ಯಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿಯೇ ಸಂಚರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಒಬ್ಬೊಬ್ಬ ಮನುಷ್ಯನ ಸುಖದ ಕಲ್ಪನೆಯು ಒಂದೊಂದು ತೆರನದ್ದಾಗಿರುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಅರ್ಥೈಸಿಕೊಂಡರೆ - ಇಂದಿನ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮನುಷ್ಯಪ್ರಾಣಿಗಳ ಗೊಂದಲಗಳೆಲ್ಲವೂ ನೀಗಿ, ಎಲ್ಲರ ಬದುಕೂ ಸುಗಮವಾಗುತ್ತದೆ. ಎಲ್ಲ ಬದುಕುಗಳೂ ನಿಯಮಗಳ ನೆಲೆಗಟ್ಟಿನಲ್ಲೇ ಅರಳಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಸಡಿಲಿಸಿಕೊಂಡರೆ ನೆಲೆಗಟ್ಟು ದುರ್ಬಲವಾಗಿ ಬದುಕಿನ ಮನೆಯು ಶಿಥಿಲವಾಗುತ್ತ - ಕುಸಿಯುತ್ತದೆ.

ಬದುಕಿನ ಯಾವುದೇ ಕಟ್ಟುಪಾಡುಗಳಿಗೆ ಬದ್ಧರಾಗುವುದನ್ನೇ "ಶಿಕ್ಷೆಯ ಶರಶಯ್ಯೆ" ಎಂದುಕೊಳ್ಳುವ ಸುಭಗರಿಂದಲೇ ಆವರಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಇಂದಿನ ಸಮಾಜವು ಶಾರದಾದೇವಿಯವರನ್ನು ಇಂದಿನ ಹೆಣ್ಣುಗಳಿಗೆಲ್ಲ ಹೋಲಿಸಿ ತೂಗಿ ನೋಡುತ್ತಿದ್ದರೆ ಅಲ್ಲಿ ಶಾರದಾ ಮಾತೆಯು ಸಿಗುವುದು ಸಾಧ್ಯವೇ ಇಲ್ಲ. ಅಪೂರ್ವ ದರ್ಶನವೇ ಆದರ್ಶದ ಗುರುತು.

ಸರಳತೆ, ಕರ್ತವ್ಯಪರತೆ, ಸಾತ್ವಿಕ ಪ್ರೀತಿ, ಕರುಣೆ, ಸಹನೆ, ಕ್ಷಮೆ, ಉದಾರತೆ, ಭಕ್ತಿ, ಸಾಧನೆ, ವಿರಕ್ತಿ, ಸಂಯಮಗಳೇ ಮುಂತಾದ ಅನನ್ಯ ಗುಣಗಳ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿ ಶಾರದಾದೇವಿಯವರು ವಿರಾಜಮಾನರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ನಿಷ್ಕಳಂಕ, ಪರಿಶುದ್ಧವಾದ ನಿಸ್ವಾರ್ಥ ಬದುಕದು. ಇಂತಹ ಗುಣವಿಶೇಷಗಳನ್ನೇ "ಶೋಷಣೆಯ ಆಯುಧಗಳು" ಎಂದು ಘೋಷಿಸುವುದಾದರೆ ಅಂತಹ ಮಂದಿಯ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರು ಶೋಷಿತರಾಗಿ ಬಿಡುವುದರಲ್ಲಿ ಆಶ್ಚರ್ಯವಿಲ್ಲ. ಒಬ್ಬ ಹೆಣ್ಣಾಗಿ ತನಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಗದುದನ್ನು ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರು ಸಾಧಿಸಿದರು ಎಂಬ ಹೆಮ್ಮೆಯು ಯಾವತ್ತೂ ಸ್ತ್ರೀಜಾತಿಗಿದ್ದರೆ ಅದೂ ಆರೋಗ್ಯಕರ ಚಿಂತನೆಯೆಂದೇ ಅನ್ನಿಸಿಕೊಂಡೀತು.

ದಾರಿ ತಪ್ಪಿದ ಮತ್ತು ತಪ್ಪಿಸುವ ಚಿಂತನೆಗಳನ್ನೇ ಉಸಿರಾಡುತ್ತ Mall ಗಳಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುತ್ತ ಪಿಜ್ಜಾ - ಪಾನೀಪುರಿಗಳಲ್ಲೇ ಬದುಕಿನ ಸುಖವನ್ನು ಹುಡುಕುವ ಇಂದಿನ ಮಾರಣಭಯಂಕರರಿಗೂ - ಸ್ವಲ್ಪ ಶ್ರದ್ಧೆ, ಸ್ವಲ್ಪ ತಾಳ್ಮೆ ಇದ್ದರೆ - ಶಾರದಾಮಾತೆಯವರು ಮಾರ್ಗ ತೋರಿಸಬಲ್ಲರು. ಅದೇ ಪರಾಶಕ್ತಿಯ ದಯಾಮಹಿಮೆ; ಹೃದಯ ವೈಶಾಲ್ಯ.

ಅವರವರ ಸಂಸ್ಕಾರ, ಪರಿಸರ, ಆದ್ಯತೆ, ಗುರಿ... ಮುಂತಾದ ಮೂಲ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಅವರವರ ಬದುಕನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುಸುತ್ತವೆ. ಕೆಲವರು ತಾನಾಗಿ ಒದಗುವ ಮತ್ತು ತಾವಾಗಿ ಬಾಚಿಕೊಳ್ಳುವ ಹಡಬಿಟ್ಟಿ ಸುಖ ದುಃಖಗಳನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸಿದರೆ - ಪತಿಗೆ ಅನುಕೂಲೆಯಾಗಿ ಅಧ್ಯಾತ್ಮದ ನಡಿಗೆಯನ್ನು ಒಪ್ಪಿ, ಅದನ್ನೇ ಸವಿದ ಮಾತೆ ಶಾರದಾದೇವಿಯಂತಹ ಬದುಕುಗಳು ಅತೀ ವಿರಳ. "ಅಂತಹ ಬದುಕನ್ನು ಸವೆಸುವುದೇ ಅಸಾಧ್ಯ" ಎನ್ನುವ ಇಂದಿನ ಅಭಿಪ್ರಾಯವಂತರು - ಮಾತೆಯವರ ಮುಖವಾಣಿಗಳಂತೂ ಅಲ್ಲವೇ ಅಲ್ಲ. ರಾಮಾಯಣದ ಸೀತೆ, ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರ ಶಾರದೆಯನ್ನು ಸಂತೆಯಲ್ಲಿ ಸಿಗುವ ಯಾವುದೇ ಅಳತೆಗೋಲಿನಿಂದ ಅಳೆಯಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ... ಸಾತ್ವಿಕ ಬದುಕು, ಸಮಗ್ರ ಅಧ್ಯಯನ ಮತ್ತು ಚಿಂತನೆಗಳಿಂದ ಆರೋಗ್ಯಕರ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ರೂಢಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಯಾವತೂ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಬಹುದು.

ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರದು - ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಸಾಹಚರ್ಯ; ನಾವು ನೀವು ಕಂಡುಣ್ಣುತ್ತಿರುವ ಕಷ್ಟದ ದಾಂಪತ್ಯವಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ನಮ್ಮ “ಸುಖದ ಕಲ್ಪನೆ”ಯ ಪರಿಧಿಯಲ್ಲಿಯೇ ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ತುರುಕಿ, ಸಾಣೆ ಹಿಡಿಯಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರ ರೂಪದಲ್ಲಿ “ಸಂಸಾರಿಗಳು ಹೀಗೂ ಬದುಕಬಹುದು” ಎಂಬ ಸಾಧ್ಯತೆಯೊಂದು ನಮ್ಮ ಮುಂದಿದೆ. ಆದರೆ ಯಾವುದೇ ಸಾಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಎಲ್ಲರೂ ಅನುಸರಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಅಂದ ಮಾತ್ರಕ್ಕೇ - ಅಂತಹ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳೇ ಇರಲಿಲ್ಲ ಎಂದಾಗಲೀ ದೋಷಪೂರಿತ ಎಂದಾಗಲೀ ಅನ್ನುವುದು ಮಾತ್ರ - ಉದ್ಧಟತನ.

ಅನಪೇಕ್ಷಿತವಾದ, ಅನುಕಂಪದ ಬಾಯುಪಚಾರಗಳಿಂದಲೇ ಎಷ್ಟೋ ದಾಂಪತ್ಯಗಳು ಈಗಲೂ ಒಡೆದುಹೋಗುತ್ತಿವೆ. ಸಾಮಾಜಿಕ ಕರುಣೆ ತೋರಿಸುವ ಭರದಲ್ಲಿ ಯಾರೂ ಪಕ್ಷ ರಾಜಕೀಯಕ್ಕೆ ಒರಗಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ. ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರನ್ನೂ ಈ ಹಂತಕ್ಕೆ ಎಳೆದು ತರುವುದು ಮನುಷ್ಯರ ಮಾನಸಿಕ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆ ಅನ್ನಿಸುತ್ತದೆ; ಅಕ್ಷರಜ್ಞಾನದ ದುರುಪಯೋಗವೆನ್ನಿಸುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದ ಶಾರದಾದೇವಿಯವರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿದಂತೆ ಆಗುವುದಂತೂ ಸಾಧ್ಯವೇ ಇಲ್ಲ. ಮಾತೆಗೆ ತನ್ನ ಗಂಡನ ದಾರಿಯು ತಪ್ಪಾಗಿ ಕಂಡಿದ್ದರೆ ಅಥವ ಅನುಸರಿಸಲು ಇಚ್ಛೆಯಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಅವರು ತಮ್ಮ ಇಚ್ಛೆಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುವ ಎಲ್ಲ ಅವಕಾಶವಿತ್ತು. ಅಥವ ತನ್ನ ಪತಿ ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರನ್ನು ಅವರು ಸಂಸಾರದೆಡೆಗೆ ಸೆಳೆಯಲೂಬಹುದಿತ್ತು. ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರು ಮಾತೆಗೆ  ಮುಕ್ತ ಆಯ್ಕೆಗಳನ್ನೂ ನೀಡಿದ್ದರು. ಆದ್ದರಿಂದ ಒತ್ತಾಯದಿಂದ ಅಥವ ಅನಿವಾರ್ಯತೆಯಿಂದ ಮಾತೆಯವರು ದಾಂಪತ್ಯ ನಡೆಸಿದ್ದರು ಎಂಬಂತಹ ಕೆಲವರ ತರ್ಕವೇ ಹಾಸ್ಯಾಸ್ಪದ. ಇವರೆಲ್ಲರೂ EVERY PUBLICITY IS GOOD PUBLICITY  ಎನ್ನುವ, “ಪರಸ್ಪರ ಮಸಿ ಚೆಲ್ಲುವ” ವೃತ್ತಿನಿರತ ಗುಂಪಿನವರು ಅಥವ ವಿವಾದಗಳಿಂದಲೇ ಪ್ರಚಾರ ಪಡೆಯುವ ಹುಮ್ಮಸ್ಸಿನವರು - ಎಂದೂ ಅಂದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು.

ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರು ಅಂತ್ಯಕಾಲದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪತ್ನಿಯನ್ನು ಸಂತೈಸುತ್ತ ಅವರಿಗೆ ಭವಿಷ್ಯದ ಕರ್ತವ್ಯವನ್ನು ಸೂಚ್ಯವಾಗಿ ತಿಳಿಸಿದ್ದರು. ಆಗ ಸಹಜವಾಗಿಯೇ ಹತಾಶರಾದಂತಿದ್ದ ಶಾರದಾದೇವಿಯವರಲ್ಲಿ " ಏನು? ನೀನೇನೂ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲವೆ ? ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಇದೊಂದೇ (ತಾವೊಬ್ಬರೇ) ಮಾಡಬೇಕೆ ? ನಾನೊಬ್ಬನೇ ಎಷ್ಟು ಮಾಡಿಯೇನು ? ನೀನು ಬಹಳಷ್ಟು ಮಾಡಬೇಕಾದ್ದಿದೆ; ಮಾಡಲೇಬೇಕು..." ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದರು; ನಾಚಿಕೆಯ ಪರದೆಯಿಂದ ಹೊರಬರುವಂತೆ ಪತ್ನಿಗೆ ಸೂಚಿಸಿದ್ದರು. ಅದುವರೆಗೂ ತೆರೆಯ ಮರೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಇದ್ದರೂ ಗಂಡನ ಮಹಾಸಮಾಧಿಯ ನಂತರ ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಜ್ಯೋತಿಯನ್ನು ಎತ್ತಿ ಹಿಡಿದಿದ್ದ ಶ್ರೀಮಾತೆಯನ್ನು ಭವಿಷ್ಯದ ಪೀಳಿಗೆಗಳು ಸರಿಯಾಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಕಾಲ ದೇಶ ಸಂದರ್ಭಗಳ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ವಸ್ತುವನ್ನು ಪರಾಂಬರಿಸಬೇಕು. ಅಂತಹ ಸಾಧನೆಗೂ ಆರೋಗ್ಯವಂತ ಮನಸ್ಸು ಸಹಕರಿಸಿದರೆ ಮಾತ್ರ ಸಾಧ್ಯ. ಇಚ್ಛೆಯು ಅಪ್ಪಣೆ ಕೊಡದೆ ಮೊಂಡಾಟವಾಡುತ್ತಿರುವಾಗ ಯಾವುದೂ ಅರ್ಥವಾಗಲಾರದು. ನೀರಿನವರೆಗೆ ಒಂಟೆಯನ್ನು ಕರೆದೊಯ್ಯಬಹುದು; ಆದರೆ ಒತ್ತಾಯದಿಂದ ನೀರನ್ನು ಕುಡಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ; ಒಂಟೆಯೇ ಸ್ವ-ಇಚ್ಛೆಯಿಂದ ಕುಡಿಯಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂತೆಯೇ... ತೀರದಲ್ಲಿ ನಿಂತು ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರ ಚಿತ್ರವನ್ನು ನೋಡಿದರೆ ದಾಹ ತೀರುವುದಿಲ್ಲ; ನಿಜಹೂರಣದ ರಸಾಸ್ವಾದ ಮಾಡಲು ಸಂಯಮದಿಂದ ಶಾರದಾ ಭಾವಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಬೇಕು; ಸಂಯಮದಿಂದ ಕಣ್ಣುಮುಚ್ಚಿ ಅರ್ಥೈಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಸ್ವತಃ ಭಾವಿಸಬೇಕು; ಮುಚ್ಚಟೆಯಾಗಿ ಅನುಭಾವಿಸಬೇಕು. ಅರ್ಥವಾಗದ ಯಾವುದೇ ಅನ್ಯಾದೃಶವಾದುದನ್ನು ಅರ್ಥೈಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಯಾವತ್ತೂ ಇಚ್ಛೆಯಿಂದ ಯತ್ನಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ;  ಅದಾಗದಿದ್ದರೆ ತಲೆತಗ್ಗಿಸಿ ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುವುದೇ ಶಿಷ್ಟತೆ.

ಯಾವುದೇ ಕಲುಷಿತ ಮಾತು, ಬರಹ, ಕ್ರಿಯೆಗಳ ಗದ್ದಲದ ಪಟಾಕಿಗಳಿಂದ ಪರಿಸರ ಮಾಲಿನ್ಯವಲ್ಲದೆ ಇನ್ನೊಂದು ಪ್ರಯೋಜನವಾದದ್ದಿಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮರುಳು ಮಾಲಿನ್ಯದ ಹುಚ್ಚು ಕೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಮುಳುಗುವಂತೆ ಅಪೇಕ್ಷಿಸಿ ಪ್ರೇರೇಪಿಸುವುದೂ ಅನಾರೋಗ್ಯಕರ.

ಶ್ರುತಿ ಸೇರದ ಬಹುಜನರ ಹಾಡು ಭಜನೆಯಾಗದು; ಅದು ಗದ್ದಲವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಬಹುದಲ್ಲದೆ ಆನಂದಾನುಭೂತಿಯನ್ನು ನೀಡಲಾರದು. ಶ್ರುತಿಬದ್ಧ ಬದುಕಿನ ಹಾಡು ಎಲ್ಲರ ಸ್ವತ್ತಲ್ಲ. ಸಂಗೀತದ ಒಂದೇ ಒಂದು ಸ್ವರವನ್ನು ಶ್ರುತಿಲೀನಗೊಳಿಸುವುದೇ ದೊಡ್ಡ ತಪಸ್ಸಾಗಿರುವಾಗ ಏಳು ಸ್ವರಗಳೊಂದಿಗೆ ಉಯ್ಯಾಲೆಯಾಡುವುದು ಅದೆಂತಹ ತಪಸ್ಸು?

ಬದುಕು ಇನ್ನೂ ಕಠಿಣವಾದ ಹಾಡು. ಅಲ್ಲಿ ಬರೀ ಏಳಲ್ಲ, ನೂರು ಸ್ವರಗಳನ್ನು ಹದದಲ್ಲಿ ಓಲೈಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರು ನೂರಾರು ಸ್ವರಗಳನ್ನು ಹದವಾಗಿ ಮಿಡಿದವರು ! ಆದರೆ ಅಪಸ್ವರದ ಮೂಲವಿದ್ಯೆಗೆ ಸಂಸ್ಕಾರ ನೀಡಲಾಗದ ದನಿಗಳು ಅಪಸ್ವರದ ಒಗ್ಗರಣೆ ಹಾಕುವುದಿದೆ. ಅಪಸ್ವರದ ಮೂಲವಿದ್ಯೆಗೆ ಸಂಸ್ಕಾರ ನೀಡಲಾಗದ ಕೆಲವು ಅರೆ ಬೆಂದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಜೀವಗಳು ದಿವ್ಯಾನಂದದಲ್ಲೂ ಭೋಗಾನಂದವನ್ನು ಹುಡುಕುವುದಿದೆ.

ಯಾವುದೇ "ಇಲ್ಲದಿರುವುದು" - ಹುಡುಕಿದರೂ ಸಿಗುವುದಿಲ್ಲ.... ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಭೋಗವನ್ನು ಹುಡುಕುವುದೇ ಅಧಿಕಪ್ರಸಂಗ. ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರು ತಮ್ಮ ಗಂಡನನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಸಹಸ್ರಾರು ಭಕ್ತರಿಗೆ ಆತ್ಮೋದ್ಧಾರದ ಪ್ರೇರಣೆ ನೀಡಿದರು ಎಂಬ ಪರಿಧಿಯನ್ನು ಮೀರಿ ಯಾವುದೇ ವೈವಾಹಿಕ ಬದುಕನ್ನು ಸಂದಿಯಿಂದ ಇಣುಕಿ ನೋಡುವುದು - ಶಿಷ್ಟತೆ ಎನ್ನಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ತೂಕವಿಲ್ಲದ ಯಾವುದೇ ವಿಮರ್ಶೆಯು ರದ್ದಿಯಾಗುತ್ತದೆ.

ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಮತ್ತು ಶಾರದಾದೇವಿಯವರ ದಾಂಪತ್ಯವನ್ನು "ವಿಶಿಷ್ಟ" ಎನ್ನಬಹುದು. ಯಾವುದೇ "ವಿಶಿಷ್ಟಗಳು" ಸಾಮಾನ್ಯರ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರಕ್ಕೆ ಎಂದಿಗೂ ದಕ್ಕುವುದಿಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ಏನೇನೋ ಅಸಂಬದ್ಧ ಹುಡುಕಾಟಗಳನ್ನು ನಡೆಸುವ ಅವಸರದಲ್ಲಿ ಕಿರುಬಾಯಿಯ ಮಡಕೆಯಲ್ಲಿ ತಲೆ ತೂರಿಸಿದರೆ ಫಜೀತಿಯಾಗುತ್ತದೆ.

ಲಜ್ಜೆ, ಸಂಯಮ ಮತ್ತು ಸಹನೆಯ ಪ್ರತಿಮೂರ್ತಿಯಾಗಿದ್ದ ಶ್ರೀ ಶಾರದಾದೇವಿಯವರು ರಾತ್ರಿ ಬೆಳಗಾಗುವುದರಲ್ಲಿ ಸಹಸ್ರಾರು ಭಕ್ತಗಡಣದ ಮಹಾಮಾತೆಯಾಗಿ ಜಗದ್ವಂದ್ಯರಾಗಲಿಲ್ಲ. ಅದೊಂದು ಜೀವನ ಯಜ್ಞ. ಮುಖ್ಯವಾಗಿ, ಪರೀಕ್ಷಿಸಿದ ಸತ್ಯವನ್ನಲ್ಲದೆ ಇನ್ನೊಂದನ್ನು ಒಪ್ಪದ ರಾಮಕೃಷ್ಣರ ಯುವ ವಿದ್ಯಾವಂತ ನೇರಶಿಷ್ಯರು ತಮ್ಮ ಗುರು ಮತ್ತು ಗುರುಪತ್ನಿಯ ಬದುಕನ್ನು ತೂಗಿ ವಿಮರ್ಶಿಸಿಯೇ ದಿವ್ಯತೆಯತ್ತ ಆಕರ್ಷಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದರು. ಸ್ವಾಮಿ ವಿವೇಕಾನಂದರು ಅಮೆರಿಕದಿಂದ ಹಿಂದಿರುಗಿದ ಮೇಲೆ ಬೇಲೂರು ಮಠದಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ತಮ್ಮ ತಾಯಿ ಭುವನೇಶ್ವರೀದೇವಿಯವರಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತ, "ಈ ಸಾಧನೆಯನ್ನೆಲ್ಲ ನಿನ್ನ ಮಗ ಮಾಡಿದ ಎಂದುಕೊಳ್ಳಬೇಡ; ಇದು ಆ ತಾಯಿಯ (ಶಾರದಾದೇವಿ) ಅನುಗ್ರಹ.." ಎಂದಿದ್ದರು. 

ಶ್ರೀ ಶಾರದಾದೇವಿಯವರದು ಮರುಳುಗೊಳಿಸುವ ಚಂಚಲತೆಯಲ್ಲ; ವಿರಕ್ತಿಯ ವೈಭವ. ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರು ತಮ್ಮ ಬದುಕನ್ನು ತೂಗಿಸಿದ ಸತ್ವವನ್ನು ಮತ್ತು ತನ್ಮೂಲಕ ನೀಡಿದ್ದ ಸಂದೇಶವನ್ನು ಅರ್ಥೈಸಿಕೊಂಡು ಸಮತ್ವದಿಂದ ಬದುಕಿದರೆ - ನಮ್ಮ ಯೋಗ್ಯತೆಯ ಅಭ್ಯುದಯಕ್ಕೆ - ಅಷ್ಟೇ ಸಾಕಾಗುತ್ತದೆ. ಜನ ಮೆಚ್ಚುವಂತೆ, ಮನ ಮೆಚ್ಚುವಂತೆ ನಡೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಯಾವುದೇ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಉಬ್ಬರವಿಳಿತಗಳು ಇದ್ದದ್ದೇ. ಇದೇ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ "ಜೀವನವೆಂದರೆ ಸಮಸ್ಯೆ" ಎನ್ನಲಾಗದು. ದೈನಂದಿನ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಮೊತ್ತವೇ ಜೀವನ ಎನ್ನುವ ನಿರಾಶಾವಾದವೂ ಸರಿಯಲ್ಲ. ಎಂತಹ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿದ್ದಾಗಲೂ ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರು ಬದುಕನ್ನು ದೂಷಿಸಿದವರಲ್ಲ. ಸಮುದ್ರದ ಅಲೆಗಳಿದ್ದಂತೆ ಸಾಂಸಾರಿಕ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು ನಿರಂತರ. ಆದ್ದರಿಂದ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಅಳತೆಗೋಲಿನಿಂದ ಜೀವನವನ್ನು ಅಳೆಯಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಒದಗುವ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಿ ದಾಟುವ ಅಂತಃಶಕ್ತಿಯಿಂದಲೇ ಯಾವುದೇ ಜೀವನವನ್ನು ತೂಗಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಜೀವನವನ್ನು "ವಾಸ್ತವ" ಅಂದುಕೊಂಡರೆ ಶ್ರದ್ಧೆಯಿಂದ ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಪ್ರೇರಣೆ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರು ಅಂತಹ ಜೀವನ ಶ್ರದ್ಧೆಯನ್ನು ಸ್ವತಃ ಪರಿಪಾಲಿಸಿ ಇತರರಿಗೂ ದಾರಿ ತೋರಿದ್ದರು. ಭೌತಿಕ ಸುಖದಲ್ಲಿ ತಾವು ಮುಳುಗಿ ಏಳುತ್ತಿದ್ದೇವೆ ಎಂಬ ಭ್ರಾಂತಿಗೆ ಒಳಗಾಗಿ - ತಮ್ಮೊಂದಿಗೆ ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರನ್ನು ಹೋಲಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತ ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರ ಕುರಿತು ಹುಸಿ ಹುಯ್ಯಲನ್ನೆಬ್ಬಿಸುವವರು - ತಾವು ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಸುಖಿಗಳೆ ? ಶಾರದಾದೇವಿಯವರಿಗೆ ಅನುಕಂಪ ತೋರಿಸಲು ತಾವು ಅರ್ಹರೆ ? ಎಂಬ ಆತ್ಮನಿರೀಕ್ಷಣೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು.

"ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ಶಾಂತಿ ಬೇಕೆಂದಾದರೆ ಯಾರಲ್ಲಿಯೂ ತಪ್ಪು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಬೇಡ. ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ನಿನ್ನವರಂತೆ ನೋಡು; ಈ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ಯಾರೂ ಪರಕೀಯರಲ್ಲ; ನಾವೆಲ್ಲರೂ ಒಂದೇ ಸಂಸಾರಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವರು... ಭಗವಂತನ ದಯೆಯು ಯಾವಾಗಲೂ ಸುಖದ ರೂಪಿನಲ್ಲಿಯೇ ಬರಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ; ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಅದು ದುಃಖದ ರೂಪದಲ್ಲೂ ಬರಬಹುದು... ಭಗವಂತನನ್ನು ನೆಚ್ಚಿ ಹೊರಟರೆ ಸುಖ ಪ್ರಾಪ್ತಿ; ಎಲ್ಲ ಬಗೆಯ ದುಃಖದಿಂದಲೂ ನಿವೃತ್ತಿ ಎಂದು ಯಾರಾದರೂ ಭಾವಿಸಿದರೆ ಅದೊಂದು ತಿಳಿಗೇಡಿತನ. ನಮ್ಮ ಶೀಲವನ್ನು ತಿದ್ದಲು ಸುಖಕ್ಕೆ ಎಷ್ಟು ಪಾತ್ರವಿದೆಯೋ ಅಷ್ಟೇ ದುಃಖಕ್ಕೂ ಇದೆ. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ದುಃಖದ ಪಾತ್ರವು ಅದಕ್ಕೂ ದೊಡ್ಡದು. ನಾವು ಅಪ್ಪಿರುವ ಮೋಹವನ್ನು ನಯವಿನಯದಿಂದಲೇ ಬಿಟ್ಟುಬಿಡಲು ಹೇಳಿದರೆ ನಾವು ಬಿಡುವವರಲ್ಲ. ಆಗ ಪೆಟ್ಟು ಕೊಟ್ಟು ಬಿಡಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಪೆಟ್ಟು ಕೊಡದಿದ್ದರೆ ನಮಗೆ ಅರ್ಥವೇ ಆಗುವುದಿಲ್ಲ; ಪೆಟ್ಟು ಕೊಟ್ಟರೆ ಆಗ ವ್ಯಥೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಸುಖದ ಅಮಲಿನಲ್ಲಿ ಕಾಣಲಾಗದ್ದೆಲ್ಲವೂ ಪೆಟ್ಟು ಕೊಟ್ಟಾಗ ಕಾಣಿಸತೊಡಗುತ್ತದೆ..." ಶ್ರೀ ಮಾತೆಯವರು ಇತ್ತ ಕೊನೆಯ ಸಂದೇಶವಿದು. ಅಧ್ಯಾತ್ಮದ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಜೀವನ ಎಂದರೆ - ಅದೊಂದು ಮಾಯಾಲೀಲೆ. ತಮ್ಮ ಸಂದೇಶಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿ ತಮ್ಮ ಜೀವನವನ್ನೇ ದೃಷ್ಟಾಂತವಾಗಿ ಇಟ್ಟು ನಡೆದುಬಿಟ್ಟವರು - ಶ್ರೀಮಾತೆಯವರು. 

ಮಹಿಮೆಯು ಮಾತ್ರ ಮಹಿಮೆಯನ್ನು ಅರಿಯಬಲ್ಲದು. ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣರೆಂಬ ಮಹಿಮೆಯನ್ನು ಶ್ರೀ ಶಾರದಾದೇವಿ ಎಂಬ ಮಹಿಮೆಯು ಸರಿಯಾಗಿ ತಿಳಿದುಕೊಂಡು, ಅವರನ್ನು ಸತಿಯಾಗಿ ಅನುಸರಿಸಿದುದರ ಹಿಂದಿನ ಸೂತ್ರ ಮಂತ್ರವಿದು. ಇಡೀ ಪ್ರಪಂಚವನ್ನೇ ತಮ್ಮ ಸಂಸಾರ ಎಂದುಕೊಂಡವರನ್ನು ಯಾವತ್ತೂ ಸಾಮಾನ್ಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ನೋಡಲು ಆಗದು; ನೋಡಬಾರದು.

ದೃಷ್ಟಿಗೆ ಮಂಜು ಕವಿದರೆ ಸ್ವಚ್ಛ ಬಿಂಬ ಮೂಡಲಾರದು. ಲೌಕಿಕ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು ಅಧ್ಯಾತ್ಮದ ವ್ಯಾಪಾರಕ್ಕೆಳಸುವ ಮೊದಲು - ಅದಕ್ಕೂ ಅಪಾರ ಪೂರ್ವ ಸಿದ್ಧತೆಯ ಅಗತ್ಯವಿರುತ್ತದೆ ಅಲ್ಲವೆ ?

                    *****-----*****-----*****